Data: 29 marca 2021

Droga Polski, Czech i Węgier do NATO

72 lata temu, 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie zawarty został Traktat Północnoatlantycki, na mocy którego oficjalnie powołano do życia NATO – najważniejszą instytucję o charakterze obronnym na świecie. Po okresie zimnej wojny, pomimo początkowego sceptycyzmu, organizacja zaczęła powoli otwierać się na nowych członków. Polska, Węgry i Czechy były pierwszymi państwami byłego bloku wschodniego, które przystąpiły do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego po upadku żelaznej kurtyny. Było to możliwe m.in. dzięki efektywnym i skutecznym reformom, które przeprowadziły w latach 90.

ŹRÓDŁO: WIKIMEDIA COMMONS

Wraz z końcem zimnej wojny NATO musiało dokonać rewizji dotychczasowych celów, zasad i obszarów działania.  Polegała ona na ponownym zdefiniowaniu stosunków z państwami obszaru Europy Środkowo-Wschodniej, co wiązało się ostatecznie także z otwarciem się Sojuszu na potencjalnych, nowych członków. Wynikało to między innymi z procesów demokratyzacji państw tego regionu. Jesienią 1989 roku, ówczesny sekretarz generalny NATO Manfred Wörner powiedział “Na Wschodzie otwarte zostały okna. Alianci nie dopuszczą do tego, by można je było zatrzasnąć”. Kilka tygodni wcześniej w Polsce i na Węgrzech doszło do wizyty prezydenta USA George’a Busha seniora w celu zweryfikowania trwałości zachodzących zmian. Na początku okresu transformacji w krajach byłego bloku wschodniego liderzy NATO byli sceptycznie nastawieni co do tego regionu, ponieważ obawiali się reakcji Moskwy na aktywność NATO blisko granic Federacji Rosyjskiej oraz postrzegali obszar postsowiecki jako konfliktowy.

W związku z poprawą stanu bezpieczeństwa zachodzącą na terenie m.in. Polski, Czechosłowacji i Węgier, 8 czerwca 1990 w trakcie sesji Rady Północnoatlantyckiej ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich NATO wystosowali do krajów Układu Warszawskiego zaproszenie do współpracy “w duchu wolności, demokracji i sprawiedliwości”. Kilka tygodni później państwa te otrzymały dalsze propozycje współpracy, budowania stosunków oraz bezpośrednich kontaktów. Jednocześnie, w okresie rozwiązania Układu Warszawskiego ZSRR, a następnie Federacja Rosyjska wystosowywała ostrzeżenia wobec byłych członków Układu w sprawie ich akcesji do NATO.

Od lutego 1991 roku Polska, Węgry i Czechosłowacja jako kraje z najbardziej zaawansowanym stopniem reform rozpoczęły współpracę na rzecz integracji europejskiej. W grudniu 1991 powołano do życia Północnoatlantycką Radę Współpracy (North Atlantic Cooperation Council, NACC), w której uczestnictwo zaproponowano również członkom nowo utworzonej Wspólnoty Niepodległych Państw. NACC miała być organem konsultacji spraw bezpieczeństwa między NATO a państwami nienależącymi do Sojuszu. Członkowie NACC byli nieformalnie podzieleni na 3 grupy: kraje chcące dołączyć do NATO w możliwie najszybszym czasie, dążące do nawiązania dialogu bez szerszych deklaracji oraz neutralnie nastawione i nie mające sprecyzowanych oczekiwań.  6 maja 1992 roku Polska, Węgry i Czechosłowacja podpisały Deklarację Trójkąta Wyszehradzkiego, zgodnie z którą zapowiedziały wspólne starania o członkostwo w NATO.

Wesprzyj nas

Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.

Wspieram

W 1993 roku, w trakcie spotkania ministrów obrony ówczesnych państw członkowskich NATO, została przyjęta propozycja programu o nazwie Partnerstwo dla Pokoju. Jego celem była współpraca członków Sojuszu wraz z członkami NACC oraz wypracowanie nowego bezpieczeństwa w sferze europejskiej. Z tego powodu w 1994 roku prezydent USA Bill Clinton przedstawił w Pradze założenia programu w tej sprawie przywódcom państw Wyszehradu. Program przyjęto, chociaż początkowo postrzegany był przez byłe republiki ludowe jako próba NATO na tymczasowe „zaspokojenie” ich transatlantyckich ambicji i sposób na odsunięcie w czasie faktycznej akcesji. Niemniej, w następnych latach Sojusz wyraził zainteresowanie i swoiste przyzwolenie na przyszłe przyjęcie do struktur Polski, Węgier i Czech. W październiku 1994 roku amerykański Senat zaakceptował tzw. pierwszą poprawkę Browna, zgodnie z którą prezydent USA mógł ustanowić program pomocy wojskowej dla Polski, Czech, Węgier i Słowacji. W trakcie szczytu NATO w Madrycie w dniach 8-9 lipca 1997 roku Polska Czechy i Węgry oficjalnie zostały zaproszone do rozmów akcesyjnych. Po otrzymaniu zaproszenia, państwa zostały włączone do procesu planowania obronnego NATO. We wrześniu tego samego roku 3 kraje oficjalnie rozpoczęły rozmowy akcesyjne.  W tym gronie zabrakło Słowacji, która nie spełniała wymagań z uwagi na rozbieżności pomiędzy prawem konstytucyjnym a stosowaną praktyką polityczną.

16 grudnia 1997 roku w trakcie sesji ministerialnej Rady Północnoatlantyckiej ministrowie spraw zagranicznych NATO podpisali Protokoły akcesji – jednobrzmiące, lecz odrębne dokumenty dla Polski, Czech i Węgier. Dzięki podpisaniu Protokołów zintensyfikowano współpracę w kierunku przygotowania trzech państw do członkostwa. Od stycznia 1998 roku mogły one uczestniczyć w obradach poszczególnych gremiów sojuszniczych, bez głosu decyzyjnego, jednak z możliwością wyrażania opinii. Proces ratyfikacji tych dokumentów przez członków Sojuszu został sfinalizowany pod koniec 1998 roku.

29 stycznia 1999 roku sekretarz generalny NATO wystosował do Polski, Czech i Węgier formalne zaproszenie do przystąpienia do Sojuszu, a 12 marca 1999 roku trzy państwa oficjalnie wstąpiły do struktur organizacji i tym samym zakończyły pierwszy etap rozszerzenia NATO po zimnej wojnie. Słowacja natomiast została oficjalnie zaproszona do akcesji dopiero w 2002 roku podczas szczytu NATO w Pradze, a doszło do niej dwa lata później.

Z perspektywy 22 lat po wstąpieniu do Sojuszu Polski, Węgier i Czech, a następnie także Słowacji można ocenić, że państwa Grupy Wyszehradzkiej  wykorzystały swoje członkostwo w NATO dla wzmocnienia swojego bezpieczeństwa. Akcesja była również symbolem odrzucenia rosyjskich wpływów i skierowania się w stronę ogólnie pojętego Zachodu. Dzięki temu, polepszeniu uległ także proces modernizacji sił zbrojnych, które udało się dostosować do sojuszniczych standardów. Wstąpienie do NATO miało również wpływ na pogłębienie współpracy w ramach V4 – w wyniku deklaracji z Kromieryża w 2004 roku członkowie Grupy Wyszehradzkiej określili wspólne cele działania w ramach Sojuszu, polegające na konsultacjach i kooperacji strukturalnej, umacnianiu transatlantyckiej solidarności i współpracy na rzecz zwalczania terroryzmu. Dodatkowo, dzięki członkostwu i współpracy z NATO doszło do polepszenia relacji państw regionu ze Stanami Zjednoczonymi, które stały się dla nich gwarantem bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej.

Tekst pierwotnie ukazał się na łamach „Dziennika Związkowego” oraz „Polish Express”.

Autor: Maciej Tyburski

Absolwent dyplomacji oraz student studiów wschodnich o specjalizacji chińsko – rosyjskiej. Doświadczenie zawodowe zdobywał w sektorze pozarządowym oraz publicznym. Jego obszary zainteresowań obejmują politykę Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywę Trójmorza, geopolitykę oraz języki obce.

All texts published by the Warsaw Institute Foundation may be disseminated on the condition that their origin is credited. Images may not be used without permission.

Powiązane wpisy
Top