Data: 28 listopada 2024, Autor: Paulina Natalia Jarocińska
Rosyjska dezinformacja i jej wpływ na sektor energetyczny w krajach V4
Sektor energetyczny jest głównym wspólnym elementem polityki bezpieczeństwa krajów Grupy Wyszehradzkiej (V4). Przez lata Polska, Czechy, Słowacja i Węgry były w dużym stopniu uzależnione od importu rosyjskiego gazu i ropy.
Jednak po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r. kraje te stanęły przed pilną koniecznością dywersyfikacji źródeł energii i budowania niezależności energetycznej. Jednocześnie Rosja rozpoczęła intensywną kampanię dezinformacyjną mającą na celu osłabienie tych wysiłków i destabilizację współpracy między krajami V4.
Strategia wojny hybrydowej Rosji jest szeroko ukierunkowana na sektor energetyczny, będący kamieniem węgielnym bezpieczeństwa narodowego Grupy Wyszehradzkiej. Kluczowe mechanizmy obejmują szeroko zakrojone kampanie dezinformacyjne w mediach tradycyjnych i społecznościowych, a także cyberataki na krytyczną infrastrukturę energetyczną. Kampanie dezinformacyjne są często formułowane w celu podważenia skuteczności projektów energetycznych powiązanych z Zachodem, podkreślając domniemane nieefektywności lub niepowodzenia. Platformy mediów społecznościowych wzmacniają te narracje, wykorzystując swój szeroki zasięg do wpływania na opinię publiczną. Jednocześnie cyberataki są ukierunkowane na funkcjonalność systemów energetycznych, mając na celu destabilizację łańcuchów dostaw, podważenie zaufania do krajowej i regionalnej odporności energetycznej, a nawet stworzenie wewnętrznych podziałów w krajach V4.
Status quo w zakresie energii w Grupie Wyszehradzkiej po 2022 r.
W Polsce, jak podaje PKN Orlen (wiodąca polska firma energetyczna), gaz rosyjski stanowił 61% całkowitego importu gazu do kraju w 2021 r., co stanowiło 9,9 mld m3. Jednak do 2024 r. Polska skutecznie wyeliminowała zależność od gazu rosyjskiego, głównie dzięki dużym projektom infrastrukturalnym, takim jak Baltic Pipe, który rozpoczął działalność pod koniec 2022 r., oraz rozbudowie terminalu LNG w Świnoujściu [1]. Czechy, pozbawione dostępu do morza i historycznie uzależnione od dostaw rosyjskich przez Słowację, stanęły przed podobnymi wyzwaniami. W 2021 r. ponad 90% importu gazu pochodziło z Rosji. Do 2024 r. zależność ta została zredukowana do poziomu bliskiego zera dzięki ustanowieniu alternatywnych szlaków dostaw za pośrednictwem połączeń międzysystemowych z Niemcami i przejściu na import gazu ziemnego z Norwegii i skroplonego gazu ziemnego (LNG) przez holenderski terminal, zastępując dostawy wcześniej pochodzące z Rosji [2]. Podobnie Słowacja zgłosiła 85% zależność od importu gazu rosyjskiego w 2021 r. Do 2024 r. wskaźnik ten spadł poniżej 50%, co było ułatwione przez budowę interkonektorów z Polską, a także dostęp do dostaw LNG poprzez współpracę regionalną [3]. Węgry pozostały najbardziej uzależnione od gazu rosyjskiego spośród krajów V4, przy czym ponad 85% ich importu pochodziło z Rosji w 2021 r. Chociaż działania na rzecz dywersyfikacji postępowały wolniej na Węgrzech w porównaniu z ich regionalnymi odpowiednikami, do 2024 r. udział gazu rosyjskiego spadł do około 60%, częściowo z powodu inicjatyw i porozumień kierowanych przez UE w sprawie alternatywnych źródeł dostaw [4]. Sytuacja jest jednak bardziej złożona, gdy weźmie się pod uwagę inne źródła energii, takie jak ropa naftowa i paliwa stałe, które stanowią dodatkowe wyzwania dla strategii dywersyfikacji i bezpieczeństwa energetycznego w regionie.
Przykłady rosyjskiej dezinformacji w krajach V4 (2022–2024)
W Polsce rosyjska dezinformacja była skierowana przeciwko kluczowym projektom dywersyfikacji energii, takim jak terminal LNG w Świnoujściu i Baltic Pipe. Narracje fałszywie twierdziły o nieefektywności i przesadzonych kosztach związanych z terminalem w Świnoujściu, kamieniem węgielnym polskiej strategii importu LNG. Podobnie, fałszywe doniesienia o awariach technicznych, opóźnieniach, a nawet zaniechaniu budowy Baltic Pipe — projektu łączącego norweskie dostawy gazu z Polską — są szeroko rozpowszechnione w mediach społecznościowych [5]. Według przedstawicieli Enei, wiodącego polskiego dostawcy energii, niedawną formą ataku na sektor energetyczny są oskarżenia o zmowę z PGE i pobieranie nieproporcjonalnie wysokich marż zysku [6].
Narracje te miały na celu wzbudzenie wątpliwości opinii publicznej co do zdolności Polski do pomyślnego odejścia od rosyjskiego gazu. Pomimo tych wysiłków Polska utrzymała silne poparcie społeczne i polityczne dla tych projektów, wykazując odporność na tego typu dezinformację. Skala dezinformacji w dziedzinie energetyki jest naprawdę zauważalna. Na podstawie badań przeprowadzonych przez Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni (PTEZ) wynika, że ponad pół miliona postów na portalach społecznościowych w jakiś sposób powiela fałszywe treści dotyczące sektora energetycznego [7].
Czechy i Słowacja stały się celem rosyjskich narracji podważających rolę energetyki jądrowej w ich strategii energetycznej. Kampanie dezinformacyjne krytykowały plany rozbudowy elektrowni jądrowych, podkreślając przesadzone ryzyko dla środowiska i potencjalne uzależnienie od technologii zachodnich. Jednocześnie prorosyjskie media promowały narracje sugerujące nieuchronność zależności Czech od rosyjskiego gazu. Narracje te zyskały popularność w mediach społecznościowych, ale zostały zneutralizowane przez kampanie podnoszące świadomość społeczną i czeskie partnerstwa z inicjatywami energetycznymi UE, w tym połączenia międzysystemowe z Niemcami, które ułatwiają dostęp do dostaw spoza Rosji [8].
Węgry stanęły w obliczu szczególnie agresywnej kampanii dezinformacyjnej, w której rosyjskie narracje sugerowały, że sankcje UE wobec Rosji nieproporcjonalnie zaszkodziły gospodarce Węgier. Narracje te miały na celu podsycanie nastrojów antyunijnych i przedstawianie wysiłków na rzecz dywersyfikacji energii jako daremnych lub szkodliwych. Prorosyjskie media również wzmacniały twierdzenia, że ceny energii na Węgrzech rosły z powodu dostosowania się do polityki energetycznej UE, a nie z powodu dynamiki rynku lub wcześniejszej zależności od dostaw z Rosji. Podczas gdy Węgry zmniejszyły import rosyjskiego gazu, wolniejsze tempo dywersyfikacji w porównaniu z ich odpowiednikami z V4 podkreśla wpływ rosyjskiej dezinformacji na kształtowanie opinii publicznej i wahania politycznego [9].
Rosyjska dezinformacja w sektorze energetycznym była skierowana do krajów V4 za pomocą dostosowanych kampanii mających na celu podważenie wysiłków na rzecz dywersyfikacji energii i promowanie braku jedności. Wykorzystując dezinformację i cyberataki, Rosja stara się utrzymać swoje wpływy w regionie pomimo malejącej roli jako głównego dostawcy energii. Działania te obejmują promowanie fałszywych narracji o nieskuteczności projektów energetycznych wspieranych przez Zachód, wyolbrzymianie kosztów przejścia na alternatywne źródła energii i sianie wątpliwości co do niezawodności nowej infrastruktury, takiej jak terminale LNG i interkonektory.
Kraje V4 wykazały się jednak znaczną odpornością, wzmacniając współpracę regionalną, inwestując w infrastrukturę na rzecz dywersyfikacji energetycznej i zwiększając świadomość społeczną na temat taktyk dezinformacyjnych. Inicjatywy takie jak interkonektor Polska-Słowacja i projekt Baltic Pipe są przykładem tego, jak skoordynowane wysiłki mogą zmniejszyć zależność od rosyjskiego gazu. Ponadto kampanie mające na celu obalanie fałszywych wiadomości i promowanie przejrzystej komunikacji były kluczowe w przeciwdziałaniu wpływowi rosyjskiej propagandy.
Jednym z godnych uwagi przykładów jest kampania antydezinformacyjna uruchomiona przez Polski Komitet Energii Elektrycznej (PKEE) w celu zwalczania rosyjskiej propagandy w sektorze energetycznym. Inicjatywa ta koncentruje się na podnoszeniu świadomości na temat zagrożeń wynikających z dezinformacji i promowaniu faktycznych informacji na temat projektów dywersyfikacji energetycznej. Wykorzystując media społecznościowe i materiały edukacyjne, kampania ma na celu przeciwdziałanie fałszywym narracjom, które podważają zaufanie do alternatywnych źródeł energii i rozwoju infrastruktury. Takie proaktywne działania organizacji takich jak PKEE odgrywają kluczową rolę w umacnianiu zrozumienia i zaufania publicznego, ostatecznie zmniejszając wpływ rosyjskiej dezinformacji na politykę energetyczną i opinię publiczną w całym regionie V4 [10]. Podczas gdy wyzwania pozostają, szczególnie w krajach o wolniejszych procesach dywersyfikacji, zbiorowe wysiłki V4 podkreślają znaczenie jedności w stawianiu czoła zagrożeniom hybrydowym.
O Autorce:
Jarocińska Paulina Natalia jest doktorantką na East China Normal University w Szanghaju. Jej główne zainteresowania badawcze koncentrują się wokół wpływu mediów społecznościowych na politykę, populizm, integrację europejską i stosunki UE-Chiny.
Bibliografia:
- Bleyer-Simon, K. Disinformation landscape in Hungary. June 2023. https://www.disinfo.eu/wp-content/uploads/2023/06/20230521_HU_DisinfoFS.pdf
- Central Europe makes progress towards energy independence. Economist Intelligence. September 8, 2023. https://www.eiu.com/n/central-europe-makes-progress-towards-energy-independence/.
- Dezinformacja na temat energetyki stanowi 20 proc. polskiego internetu. Jak reaguje sektor?. E-logistyka. September 27, 2023. https://e-logistyka.pl/wiadomosci/biznes/dezinformacja-na-temat-energetyki-stanowi-20-proc-polskiego-internetu-jak-reaguje-sektor/.
- Enea: Atak na spółki energetyczne to element wojny hybrydowej. Ma osłabić ich pozycję i bezpieczeństwo energetyczne kraju. October 10, 2022. https://zielonagospodarka.pl/enea-atak-na-spolki-energetyczne-to-element-wojny-hybrydowej-ma-oslabic-ich-pozycje-i-bezpieczenstwo-energetyczne-kraju-8669.
- Jakóbik, W. PGNiG: Baltic Pipe nie będzie stał pusty. To dezinformacja. September 23, 2022. https://biznesalert.pl/pgnig-baltic-pipe-pusty-dezinformacja-energetyka-gaz/.
- Orlen poradził sobie bez rosyjskiego gazu. Cleaner Energy. March 1, 2024. https://cleanerenergy.pl/2024/03/01/orlen-poradzil-sobie-bez-rosyjskiego-gazu/
- Paličková, A. Černoch, F. (2024). Gaslighting Europe: Russia’s energy disinformation in the Czech Republic. Energy Research & Social Science.
- Paszkowski, M. Czechy i Słowacja: kontynuacja wysiłków na rzecz dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego, „Komentarze IEŚ”. nr 831. July 28, 2023. https://ies.lublin.pl/komentarze/czechy-i-slowacja-kontynuacja-wysilkow-na-rzecz-dywersyfikacji-dostaw-gazu-ziemnego/.
- PKEE Campaign launches againts Russian disinformation in the energy sector. PKEE Polish Electricity Association. October 3, 2022. https://pkee.pl/en/aktualnosci/rusza-kampania-pkee-przeciwko-rosyjskiej-dezinformacji-w-energetyce/.
________
Projekt jest współfinansowany przez rządy Czech, Węgier, Polski i Słowacji w ramach Grantów Wyszehradzkich Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego. Misją funduszu jest promowanie idei zrównoważonej współpracy regionalnej w Europie Środkowej.
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
