U.S. WEEKLY
Data: 31 października 2022
Znaczenie Alaski w nowej strategii arktycznej Stanów Zjednoczonych
Alaska zakupiona została od Rosjan na mocy uchwalonego przez amerykański Kongres, oraz podpisanego przez prezydenta Andrew Johnsona w 1867 roku Traktatu o Alasce. Obszar ten funkcjonuje również jako 49. stan Stanów Zjednoczonych od 1959 roku. Zakup ziemi na północy, ponad terytorium Kanady, nie był przypadkowy i dowodzi jej wysokiej wartości strategicznej. Warto przyjrzeć się znaczeniu, jakie posiada Alaska we współczesnej geopolityce.
Zakup Alaski był jednym z jaskrawych dowodów na amerykański ekspansjonizm XIX wieku. Znane w amerykańskiej kulturze i uznawane w ówczesnej doktrynie politycznej zjawisko „American frontier” było niczym innym, jak falą rozrostu terytorialnego Stanów Zjednoczonych na kolejne obszary niezagospodarowanej dziczy kontynentu północnoamerykańskiego. Era masowych migracji i osadnictwa była szczególnie widoczna w czasie kadencji prezydenta Thomasa Jeffersona, kiedy od Francuzów zakupiono Luizjanę w latach 1803-1804. Dało to początek ekspansjonistycznej postawie znanej jako „Manifest Destiny”, która przeznaczała amerykańskich osadników do zasiedlenia całego kontynentu Ameryki Północnej.
Po wojnie amerykańsko-meksykańskiej (1845-1846) oraz amerykańskiej wojnie domowej (1861-1865) Stany Zjednoczone zdecydowały się na zakup Alaski. Jedną z przyczyn pozbycia się tego terytorium przez ówczesnego cara Rosji Aleksandra II była wojna krymska (1853-1856), w której Rosja poniosła porażkę. Sprzedaż Alaski miała zniwelować straty finansowe powstałe w wyniku wojny, a także podyktowana była obawą o przejęcie tego terytorium przez Wielką Brytanię. Amerykański sekretarz stanu William Seward negocjował z Rosjanami przejęcie ogromnego obszaru lądowego Alaski, wielkości mniej więcej jednej piątej pozostałego terytorium Stanów Zjednoczonych. Do zawarcia umowy doszło 30 marca 1867 r. kiedy USA odkupiły od Rosji terytorium Alaski za 7,2 mln USD (140 mln USD w 2021 r.). Zakup północnych terytoriów stał się ważnym krokiem rozwoju Stanów Zjednoczonych i sygnalizacją potęgi tego państwa w regionie Azji i Pacyfiku. Oznaczał również koniec wszelkich roszczeń wysuwanych przez stronę rosyjską w obszarze Ameryki Północnej. Pomimo tego, zakup Alaski spotkał się z częściową krytyką ówczesnego establishmentu amerykańskiego. Kupującym zarzucano, iż wydano pieniądze na zakup terytorium znajdującego się w tak niekorzystnym klimacie oraz nie zawierającego żadnych zasobów naturalnych. Jak wiemy, krytycy zakupu Alaski mylili się.
Z punktu widzenia strategicznego, najważniejszymi właściwościami, które czynią Alaskę kluczowym miejscem na mapie są: zasoby naturalne, położenie geograficzne oraz potencjał do rozwoju infrastruktury wojskowej. Nie bez powodu obszar ten w 1935 roku został nazwany „najbardziej strategicznym miejscem na świecie” przez generała Billiego Mitchella, uznawanego za ojca amerykańskich sił powietrznych.[1]
Analizując bogactwo naturalne Alaski, warto wskazać przede wszystkim kluczowe złoża ropy naftowej, gazu, węgla oraz metali rzadkich. Szacuje się, że 13 procent nieodkrytej ropy i 30 procent gazu na całym świecie znajduje się w tym regionie, wraz z wieloma innymi zasobami.[2] Od 1959 r. wydobycie ropy na Alasce wyniosło ponad 180 miliardów dolarów, co stanowi prawie 85 procent budżetu tego stanu.[3] Wskaźniki te mogą jednak być wyższe, gdyż z uwagi na fakt, iż 60 procent terytorium Alaski jest własnością federalną, w razie nagłego zapotrzebowania eksploatacja tych zasobów może znacząco wzrosnąć.
Położenie geograficzne Alaski pozostaje również w czołówce strategicznego działania operacyjnego Stanów Zjednoczonych. Patrząc na mapę można dojść do wniosku, iż sam obszar Alaski oraz największy ośrodek miejski tego stanu, Anchorage, znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie centrum Półkuli północnej. Oznacza to, iż Alaska usytuowana jest w porównywalnej odległości od większości najważniejszych ośrodków strategicznych na świecie (w tym stolic większości rywalizujących ze Stanami Zjednoczonymi mocarstw). Bazując na ogólnodostępnych danych zawartych w internetowych mapach, obliczyć można, iż odległość z Anchorage: do Pekinu wynosi 3970 mil, do Moskwy 4342 mile, do Tokio 3457 mil, do Warszawy 4577 mil. Daje to szerokie możliwości dotyczące reagowania sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych we wszystkich kluczowych obszarach światowej geopolityki. Obecnie na Alasce stacjonujące Siły Departamentu Obrony na Alasce obejmują ponad 22 000 personelu Sił Powietrznych USA, Armii USA, Marynarki Wojennej USA i Korpusu Piechoty Morskiej USA oraz 4700 gwardzistów i rezerwistów.[4]
Z wyżej wymienionych powodów Alaska funkcjonuje jako jeden z najbardziej kluczowych strategicznie obszarów terytorium Stanów Zjednoczonych. Wraz z perspektywą nowych możliwości związanych ze zmianami klimatycznymi oraz topniejącymi lodowcami na Biegunie Północnym, w niedalekiej przyszłości otwierać się będą nowe szlaki morskie w Arktyce. Szansa na trwałe połączenie Stanów Zjednoczonych, Rosji i dalej Chińskiej Republiki Ludowej za pośrednictwem morskiego korytarza północnego w Arktyce rosną wprost proporcjonalnie do ilości lodu tam topniejącego.
Odpowiedzią na nowe wyzwania, również w kontekście zaciętej rywalizacji Stanów Zjednoczonych z Chińską Republiką Ludową czy Federacją Rosyjską jest ogłoszona w październiku 2022 roku nowa amerykańska strategia działań w Arktyce.[5] Alaska zajmuje bardzo ważną rolę w planie administracji Joe Bidena, który widzi Arktykę jako miejsce rozszerzenia strefy amerykańskich wpływów, kluczowe dla obronności państwa oraz prognozujące w kontekście zacieśniania relacji ekonomicznych z partnerami z regionu Bieguna Północnego.
Rolą Alaski w nawiązaniu do najnowszej strategii arktycznej Białego Domu jest praca stabilizacyjna dotycząca zmian klimatycznych w Arktyce oraz budowa odporności na degradujące skutki ocieplenia klimatu Ziemi. Stan ten będzie odgrywał kluczową rolę w zakresie ochrony środowiska naturalnego Arktyki. Współpraca rządu federalnego z władzami stanowymi ma być oparta również na dążeniach do rosnących inwestycji w infrastrukturę oraz rozwoju rosnących sektorów gospodarczych. Stany Zjednoczone w nadchodzących latach planują zwiększenie eksploatacji i rozwój infrastruktury strategicznej. Aby promować rozwój gospodarczy, Biały Dom będzie wspierać rozrost bardzo potrzebnej infrastruktury na Alasce, która służy bezpieczeństwu żywnościowemu, stabilnym mieszkaniom, odporności na zmiany klimatu i potrzebom obrony narodowej zgodnie z wymogami.[6]
Jednym z pierwszych celów realizowanych w zgodności z nową strategią są plany Departamentu Obrony USA na utworzenie elektrowni jądrowej w Bazie Sił Powietrznych Eielson. W zeszłym miesiącu Siły Powietrzne wystosowały zapytanie ofertowe dotyczące budowy 2,5-megawatowego mikroreaktora uzupełniającego obecną 20-megawatową elektrociepłownię węglową, która dostarcza energię do całej instalacji za pomocą przewodów napowietrznych.[7] W następnych tygodniach i miesiącach spodziewać się należy podobnych zapytań ze strony pozostałych baz wojskowych Alaski.
Zarówno nowa strategia arktyczna, jak i działania podejmowane przez Waszyngton pozawalają zauważyć, iż region ten, wraz ze zmianami klimatu Półkuli północnej, będzie odgrywał coraz większą rolę w strategicznych działaniach amerykańskiej armii. Świadczą o tym zapisane w strategii plany wzmocnienia łańcuchów dostaw żywnościowych oraz realizacja przedsięwzięć skierowanych na cele obronne i wzmocnienie zaopatrzeniowe istniejących już w tym regionie baz wojskowych. Alaska daje również Stanom Zjednoczonym członkostwo w Radzie Arktycznej. Jest to narzędzie, które Waszyngton może wykorzystać w celu realizacji swoich dążeń ekonomicznych oraz prowadzenia dysput terytorialnych (w tym surowcowych). Znaczenie tego stanu objawia się również w położeniu, które gwarantuje ułatwiony dostęp do większości najważniejszych pod względem strategii polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych miejsc. Z tego powodu, Alaska znajduje się w ścisłej czołówce pod względem ilości posiadanych baz wojskowych pośród wszystkich amerykańskich stanów.[8] Dziś znaczenie kluczowej pozycji Alaski znajduje odzwierciedlenie w rozlokowaniu na Alasce czterech eskadr myśliwców piątej generacji — dwóch eskadr myśliwców F-22 Raptor w bazie Joint Base Elmendorf Richardson w Anchorage i dwóch eskadr F-35 Lighting II odrzutowce w bazie sił powietrznych Eielson w pobliżu Fairbanks.[9] Najnowsza strategia Białego Domu dotycząca Arktyki dowodzi, iż Stany Zjednoczone dostrzegają możliwości, które otworzyć się mają w tym regionie i zamierzają realizować swoje cele przy znaczącym wykorzystaniu potencjału strategicznego Alaski.
Jan Hernik – Absolwent Ośrodka Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w teorii wpływu religii, rasy i pochodzenia etnicznego na wybór polityczny w amerykańskich wyborach prezydenckich. Jego zainteresowania badawcze obejmują także aktywność USA w regionie Indo-Pacyfiku. Obecnie jest w trakcie studiów podyplomowych z geopolityki i geostrategii na ANS oraz na Międzynarodowym Uniwersytecie Kaukaskim.
[1] Brian Garfield, The Thousand Mile War: World War II in Alaska and the Aleutians (1969; repr., Fairbanks, AK: University of Alaska Press, 1995), 59.
[2] Stephanie Pezard et al., Maintaining Arctic Cooperation with Russia: Planning for Regional Change in the Far North (Santa Monica, CA: RAND Corporation, 2017), 35–36.
[3] https://www.aii.org/alaska-a-nature-preserve-or-natural-resources-provider/
[4] https://www.jber.jb.mil/Units/Alaskan-Command/
[5] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/10/07/fact-sheet-the-united-states-national-strategy-for-the-arctic-region/
[6] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/10/07/fact-sheet-the-united-states-national-strategy-for-the-arctic-region/
[7] https://www.scientificamerican.com/article/an-alaska-air-base-wants-to-build-a-micro-nuclear-plant-for-backup-power/
[8] https://www.omnimilitaryloans.com/military-life/how-many-military-bases-are-in-the-us/
[9] https://thehill.com/opinion/national-security/3546396-alaskas-geopolitical-importance-in-the-age-of-great-power-competition/?fbclid=IwAR1lEW2u2H9I5jQrb_vVipHPypag5FH0FSR1SBsWrqK-hHgAyj8JOsHijvk
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
All texts published by the Warsaw Institute Foundation may be disseminated on the condition that their origin is credited. Images may not be used without permission.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
