Seminarium analityczne – Trójmorze: idea, realizacja, perspektywy

29 maja 2018 roku na Wydziale Politologii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej odbyło się seminarium analityczne pod nazwą „Trójmorze: idea, realizacja, perspektywy” organizowane przez Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Lublinie, nad którym Fundacja Warsaw Institute objęła patronat instytucjonalny. Celem konferencji była prezentacja poglądów dotyczących koncepcji Trójmorza z perspektywy ekspertów z Litwy, Węgier, Czech, Słowacji oraz Polski. Paneliści, reprezentujący różne ośrodki naukowe i analityczne, przedstawili wielopłaszczyznowe spojrzenie na Trójmorze z różnych stron omawiając przede wszystkim aspekty gospodarcze i społeczno-polityczne.

ŹRÓDŁO:FACEBOOK/RODM LUBLIN

Jako pierwszy z prelegentów głos zabrał dr Łukasz Lewkowicz, który przedstawił historyczne aspekty wpływające na kształt koncepcji Trójmorza, a także wskazał polską perspektywę jej rozwoju. Dr Lewkowicz wskazał, że Trójmorze tworzą państwa znajdujące się w obszarze Adriatyku/Morza Bałtyckiego/Morza Czarnego, czyli Austria, Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Słowacja, Słowenia, Węgry, Czechy, Rumunia, Polska oraz Chorwacja. Podkreślił, że do tego projektu należą jedynie państwa wchodzące w skład Unii Europejskiej, wobec czego nie uwzględnia się w jego ramach chociażby niektórych państw Bałkanów Zachodnich czy Ukrainy. Uwypuklając uwarunkowania współpracy pomiędzy państwami podkreślał, że na pomysł realizacji tej koncepcji wpłynęło kilka czynników, takich jak kryzys migracyjny, kryzys instytucjonalny Unii Europejskiej, Brexit (ze szczególnymi skutkami dla Europy Środkowo-Wschodniej), a także konflikt na Ukrainie i neoimperialna polityka Federacji Rosyjskiej. Zaznaczał, że ramy rozwoju infrastrukturalnego są bardzo szerokie wskazując głównie na projekty drogowe „Via Carpathia” czy „Via Baltica”, a także na szlaki rzeczne łączące państwa regionu, chociażby jak: E 30 (Dunaj z Bałtykiem) czy E 70 (Atlantyk z Bałtykiem). Panelista odniósł się także do wyzwań, jakie stoją przed Trójmorzem z polskiej perspektywy. Zaznaczył, że Polska będzie musiała sprostać wyzwaniom związanym z działaniem silnych państw w regionie (Niemcy, Rosja), które niekoniecznie są przychylne tej koncepcji.

Następnie swój referat wygłosił dr Tomáš Strážay ze Slovak Foreign Policy Association. Rozpoczynając swoje wystąpienie skupił się na elementach związanych z rozwojem gospodarczym regionu. Wskazał on, że trzeba budować nowe połączenia przesyłania energii, które uniezależniłyby się od czynników zewnętrznych i nie byłyby podatne chociażby na konflikt na Ukrainie. Jego zdaniem perspektywa słowacka odnosi się głównie do korzyści gospodarczych. Według niego Trójmorze musi skupić się na obszarze energetycznym, w tym szczególnie popierając dywersyfikację dostaw gazu w tej części Europy.
Podsumowując swój pogląd panelista wyraził aprobatę dla tej inicjatywy, wskazując, że Słowacja będzie wspierała Trójmorze. Mimo, że ze słowackiej perspektywy uznaje się Trójmorze za inicjatywę polsko-chorwacką to jest w „interesie Bratysławy” rozwijać jej projekty, głównie infrastrukturalne. Dr Strážay podkreślił również, że Trójmorze musi mieć charakter głównie gospodarczy i Słowacja będzie dążyła, aby współpraca pomiędzy państwami pozostała sektorowa wskazując jednocześnie, że nie może ona przerodzić się w inicjatywę stricte polityczną.

Następnie głos zabrał dr Gediminas Kazėnas reprezentujący Uniwersytet Michała Römera w Wilnie. Wskazał on na początku co jest w jego opinii najistotniejszym czynnikiem powodującym, że Trójmorze stanowi atrakcyjną formułę współpracy państw. Tym elementem jest bezpieczeństwo. Dla Litwinów rozwój Trójmorza może stanowić o pewnej stabilizacji w regionie, co leży w interesie ich państwa. Kolejny aspekt, na który panelista zwrócił uwagę to kwestie gospodarcze. Tak samo jak przedmówcy skupił się na energetyce. Wskazał, że realizowane inwestycje takie jak GIPL i LitPol Link, które zostały wsparte przez fundusze unijne, stanowią doskonałą płaszczyznę do rozwoju większej współpracy regionalnej. Dr Kazėnas zwrócił uwagę także na stosunek Litwy do samej koncepcji. W jego ujęciu nastroje Litwinów są pozytywne i wyczuwalna jest w społeczeństwie chęć angażowania się w różne mniejsze projekty w ramach Trójmorza.
Kolejnym prelegentem był Jan Rafael Lupomesky, były doradca Prezydenta Vaclava Klausa, który wypowiadał się o perspektywie Republiki Czeskiej. Panelista podkreślił, że projekty takie jak „Via Carpathia” czy „Via Baltica” w żadnym stopniu nie angażują Czech, gdyż infrastruktura drogowa tych projektów nie jest umieszczona na terytorium ich państwa. Ponadto wskazał, że Czechy nie mają nic wspólnego z niektórymi państwami Trójmorza, jak na przykład Estonia czy Litwa, co powoduje, w jego ujęciu, pewne komplikacje. Jan Lupomesky podkreślił, że plany jakie są związane z tą koncepcją nie stanowią dla Republiki Czeskiej jakiejkolwiek alternatywy, ani też nie wpływają na umacnianie się „czeskiego interesu narodowego”. Skutkiem tego stanu rzeczy jest bardzo małe zainteresowanie społeczeństwa, jak i również elit władzy, zagadnieniem Trójmorza.

Ostatni z panelistów, dr Dominik Héjj, z portalu kropka.hu, przedstawił węgierskie spojrzenie na Trójmorze. Rozpoczynając swój referat wskazał na kierunki węgierskiej polityki zagranicznej. Podkreślił, że głównym jej celem jest interes narodowy – nemzeti erdek. Omawiając ostatnie lata w tym obszarze zaznaczył, że do 2010 roku Węgry ograniczały swoją politykę głównie do Basenu Karpackiego. Po tym okresie, czyli po dojściu do władzy premiera Viktora Orbana, Węgry zaczęły pracować nad uczynieniem kraju potężniejszym, co ukuło powiedzenie make Hungary great again. Zmiany w węgierskiej polityce po 2010 roku były bardzo widoczne. Dotyczyło to spraw wewnętrznych – zostały zakupione węgierskie odpowiedniki Orlenu i LOTu – ale także i zewnętrznych. Przede wszystkim otwarto gospodarkę na wschód, co wpłynęło na ożywienie handlu z Rosją, Turcją, Chinami, Indiami, Koreą, Tajlandią czy krajami arabskimi w celu zwiększenia pozycji przedsiębiorstw węgierskich na obszarach, której najmniej ucierpiały przez światowy kryzys gospodarczy. Kolejny etap tej polityki dotyczył otwarcia się Węgier na południe po 2015 roku. Zaowocowało to głównie ekspansją w kierunku Afryki i Ameryki Południowej. Celem tych kroków wykonywanych przez węgierski rząd była perspektywa zakupu tańszej energii, wyprowadzenie 1/3 eksportu poza Unię Europejską, otwarcie się na nowe, wschodzące, rynki, a w konsekwencji uczestnictwo w polityce światowej. Wszystkie powyższe uwarunkowania powodują, że Węgry nie są nadto zainteresowane partycypowaniem w projekcie Trójmorza, gdyż nie będzie to stanowiło dla nich realizacji ich narodowych interesów. Pragmatyzm w polityce zagranicznej Węgier będzie nie do pogodzenia z aspiracjami i dążeniami wielu krajów tego regionu. Dr Héjj zaznaczył, że Trójmorze nie będzie dla Węgrów priorytetem, gdyż ważniejsze jest dla nich dobra współpraca wokół osi Niemcy-Rosja-Turcja. Podsumowując swoje wystąpienie wskazał, że dojście do porozumienia co do kierunku rozwoju Trójmorza może być bardzo problematyczne, gdyż ilość sprzecznych interesów poszczególnych państw, w tym Węgier, nie będzie w stanie pogodzić jedna, na razie funkcjonująca głównie w obszarze deklaratywnym, geopolityczna koncepcja.

Po części referatowej odbyła się seria pytań i dyskusja z publicznością. Organizacja wydarzenia została wsparta przez liczne podmioty akademickie z Wydziału Politologii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, takie jak: Rada Wydziałowa Samorządu Studentów Wydziału Politologii UMCS, Politologiczne Koło Naukowe UMCS, Koło Naukowe Bliskiego Wschodu UMCS, Koło Myśli Społecznej i Ruchów Politycznych UMCS oraz Koło Naukowe Bezpieczeństwa Narodowego UMCS.