
Ukraine Monitor prezentuje najświeższe informacje dotyczące wewnętrznych i zewnętrznych spraw Ukrainy – państwa, które obecnie stanowi arenę ścierania się interesów Wschodu i Zachodu.
Data: 29 listopada 2021 Autor: Aliaksandr Surnin
Relokacja białoruskich startupów do Ukrainy
Wraz z objęciem władzy przez Wołodymyra Zełenskiego Ukraina obrała stabilny kurs w kierunku cyfryzacji kraju. Proces ten zbiegł się z kryzysem politycznym w Białorusi, który przyczynia się do znacznego odpływu nie tylko informatyków, ale także samych firm i startupów.

Kryzys polityczny w Białorusi, który rozpoczął się latem 2020 roku, nadal negatywnie wpływa na białoruski ekosystem startupowy. Do takiego wniosku doszli eksperci z hubu startupowego “Imaguru” w swoim niedawnym raporcie[1]. Analitycy przebadali 220 startupów, w których większościowym udziałowcem jest Białorusin.
Białoruskie startupy to głównie młode firmy mające od 1 do 3 lat, zatrudniające poniżej 10 osób[2] i skierowane na rynek zewnętrzny (tylko dla 29% docelowym rynkiem sprzedaży jest Białoruś)[3]. Głównym wyróżnikiem jest fakt, że większość startupów (84%) ma współzałożyciela z zapleczem technicznym, co jest doceniane przez zachodnich inwestorów[4]. Jednak pod względem liczebnym białoruski sektor startupowy pozostaje w tyle za sąsiednimi rynkami. W 2020 roku w Białorusi było 339 aktywnych startupów, podczas gdy w Polsce 3244, w Ukrainie 1178 i w Litwie – 1033[5].
Młody i rozwijający się ekosystem okazał się wrażliwy na niestabilność polityczną w kraju. Ponad 75% startupów poniosło straty finansowe w wyniku kryzysu w Białorusi; 32% podkreśla pogorszenie dostępu do finansowania zewnętrznego; 28,5% widzi zagrożenie dla rozwoju biznesu, a 27% wskazuje spadek efektywności zespołu[6]. Od połowy 2020 r. z różnych powodów zostało zatrzymanych ok. 40% pracowników startupów[7]. Czynniki te doprowadziły do tego, że jeśli we wrześniu 2020 r. (miesiąc po wyborach) 45% startupów zdecydowało się na relokację, to do lata 2021 r. przeniosło się 58% ich założycieli[8].
Najpopularniejszym kierunkiem relokacji jest Ukraina, którą wybrało 47,4% startupów[9]. Kontrastuje to z danymi badania 2018 r., według których Ukraina nie znajduje się w czołówce krajów, do których białoruskie startupy chciałyby się przenieść. W owym czasie 47% respondentów preferowało Stany Zjednoczone, a wśród państw sąsiednich najatrakcyjniejszymi były Estonia (24,5%), Polska (15%) i Litwa (14,5%)[10]. Najprawdopodobniej, emigracji biznesowej w tym kierunku sprzyjają takie czynniki, jak bliskość językowa i kulturowa obu krajów, a także ruch bezwizowy. Wśród głównych powodów, które powstrzymują przed podjęciem ostatecznej decyzji o przeprowadzce, startupy wymieniają kwestie rodzinne (88,9%) i wysokie koszty (86,7%)[11].
W czasie niestabilności politycznej w sąsiednim kraju Ukraina ma potencjał, aby przyciągnąć więcej niezdecydowanych startupów lub planujących relokację. W tym celu został już uruchomiony serwis internetowy „IT Relocate Białoruś”, który dostarcza aktualnych informacji na temat przenoszenia biznesu do Ukrainy[12]. Również w październiku 2020 r. został podpisany dekret prezydencki nr 420/2020 „W sprawie niektórych działań mających na celu przyciągnięcie przedsiębiorców i wysoko wykwalifikowanych specjalistów będących obywatelami Republiki Białoruś”[13]. W ramach rozporządzenia przewiduje się wydłużenie okresu pobytu czasowego na terytorium Ukrainy dla obywateli Białorusi do 180 dni (dla przedsiębiorców i wysoko wykwalifikowanych specjalistów), uproszczenie procesu uzyskania zezwolenia na pobyt i uzyskiwania pozwoleń na pracę dla białoruskich informatyków.
Dodatkową zachętą dla białoruskich startupów do przeprowadzki bezpośrednio w Ukrainę może zostać zaplanowane na styczeń 2022 r. uruchomienie Dija City – specjalnych ram prawnych dla branży IT, których rezydenci mają dostęp do specjalnego systemu podatkowego, unikalnych warunków zatrudnienia, zagranicznych inwestycji venture capital itp[14]. Potencjalne warunki podatkowe wyglądają atrakcyjniej niż w bezpośrednim białoruskim odpowiedniku – Parku Wysokich Technologii (PWT). Jeśli porównamy białoruski PWT i ukraiński Dija City pod względem podatków dla pracowników, okazuje się, że w tym ostatnim obciążenie podatkowe będzie ponad dwa razy mniejsze: podatek dochodowy wynosi 5% w porównaniu do 13% w PWT, a składka emerytalna wynosi 22% w porównaniu z 35% w PWT[15].
Należy pamiętać, że proces relokacji białoruskich startupów nie został zakończony: co druga firma pozostająca w Białorusi planuje przeprowadzić relokację w najbliższej przyszłości[16]. Jednak 47,4% już przeniesionych startupów chciałoby ostatecznie przeprowadzić się do innego kraju, podczas gdy tylko 16,4% nie zamierza wyjechać, a pozostałe 36,2% jeszcze się nie zdecydowało[17]. Główne wady ekosystemu kraju, do którego przeniosły się startupy, to z reguły: brak (1) powiązania z białoruskimi startupami, (2) dostępu do finansowania, (3) platform wymiany wiedzy pomiędzy założycielami, (4) specjalnych warunków dla startupów[18].
W obecnych warunkach Ukraina jest głównym kierunkiem relokacji i ma potencjał, aby przyciągnąć więcej startupów, zwracając uwagę na trudności, z jakimi borykają się przedsiębiorstwa podczas przeprowadzki. Jednocześnie, ponieważ relokacja wynika z okoliczności niezależnych od Ukrainy, w dłuższej perspektywie istnieje ryzyko dalszego przemieszczania się białoruskich startupów i przekształcenia Ukrainy w „punkt przeładunkowy”.
[1] Imaguru, Startup Belarus Report 2021, str. 9, https://bel.biz/wp-content/uploads/2021/09/StartupBelarusReport2021-1.pdf [dostęp: 22 października 2021].
[2] Tamże., str. 15.
[3] Civitta, Belarus Startup Report 2021, str. 29, https://en.calameo.com/read/005151365449b05886032 [dostęp: 22 października 2021].
[4] Imaguru 2021, str. 18.
[5] Civitta 2021, str. 25.
[6] Imaguru 2021, str. 30-31.
[7] Civitta 2021, str. 20.
[8] Imaguru 2021, str. 34.
[9] Imaguru 2021, str. 38.
[10] Belbiz, Startup Belarus Report 2018, str. 78, https://bel.biz/wp-content/uploads/2019/07/Startups_Of_Belarus_ENG_PRINT-final.pdf [dostęp: 22 października 2021].
[11] Imaguru 2021, str. 43.
[12] Ministerstwo Transformacji Cyfrowej Ukrainy, Przedstawiamy IT Relocate Białoruś, https://thedigital.gov.ua/news/prezentuemo-it-relocate-bilorus [dostęp: 20 października 2021].
[13] Oficjalna strona internetowa Prezydenta Ukrainy, Prezydent podpisał dekret o środkach mających na celu przyciągnięcie specjalistów IT z Białorusi, https://www.president.gov.ua/ru/news/prezident-pidpisav-ukaz-pro-zahodi-iz-zaluchennya-it-fahivci-64249 [dostęp: 20 października 2021].
[14] Diia City, Special legal framework for the IT industry, https://city.diia.gov.ua/en/ [dostęp: 20 października 2021].
[15] Dz. Stadrzy, Dija City jako odpowiednik PWT. Jak Ukraina przyciąga białoruskich specjalistów IT, https://officelife.media/article/technologies/diia-city-kak-analog-pvt-chem-zamanivaet-ukraina-belorusskikh-aytishnikov/ [dostęp: 20 października 2021].
[16] Imaguru 2021, str. 44.
[17] Imaguru 2021, str. 40.
[18] Imaguru 2021, str. 43.
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.