OPINIE
Data: 18 lutego 2020
Rosja rozdaje paszporty swojej diasporze
Według doniesień gazety Kommersant, w Rosji opracowywany jest projekt zniesienia wymogu zrzeczenia się obywatelstwa innych państw przed otrzymaniem rosyjskiego paszportu. Dotychczasowe zasady przyznawania obywatelstwa Federacji Rosyjskiej polegały na poinformowaniu odpowiedniego urzędu w państwie, którego obywatelstwo się posiadało, o rezygnacji z niego. Według Konstantina Zatulina, rosyjskiego parlamentarzysty, te wymogi były dużym ograniczeniem np. dla Niemców rosyjskiego pochodzenia, którzy chcieli posiadać paszport rosyjski jednocześnie mając możliwość zachowania obywatelstwa Republiki Federalnej Niemiec.
Prace nad uproszczeniami w otrzymaniu rosyjskiego paszportu rozpoczęły się w marcu 2019 roku od powołania przez prezydenta Putina specjalnej grupy stworzonej do prac nad tymi zagadnieniami. Według założeń administracji rosyjskiej te działania doprowadzą do zwiększenia się populacji rosyjskiej o 5 do 10 milionów obywateli, głównie zamieszkujących w państwach dawnego Związku Radzieckiego.
W kwietniu 2019 roku, prezydent Putin podpisał dekret o ułatwieniu w przyznawaniu obywatelstwa Federacji określonym grupom zamieszkującym Ukrainę. W szczególności dotyczy to mieszkańców okupowanych terenów wschodniej Ukrainy, którym paszporty przyznawane są ze względów humanitarnych. Kolejną grupę, którą dotyczą ułatwienia w przyznawaniu rosyjskiego paszportu, to obywatele: Afganistanu, Iraku, Jemenu i Syrii urodzeni na terytorium RFSRR (Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka) i byli obywatele ZSRR, a także ich dzieci.
Dotychczasowe akcje zbiorowej paszportyzacji prowadzone były w strefach konfliktów: Naddniestrzu, Abchazji, Osetii Południowej, w których Federacja Rosyjska rozdając swoje paszporty mogła prowadzić działania mające chronić obywateli rosyjskich przed represjami ze strony władz w Gruzji i Mołdawii, które według prawa międzynarodowego odpowiadają za te terytoria. Przyznawanie rosyjskich paszportów na tych spornych terytoriach związane było z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej z 2002 roku, w którym przyznawano obywatelstwo rosyjskie bezpaństwowcom, którzy posiadali wcześniej obywatelstwo Związku Radzieckiego. W momencie wprowadzenia tej ustawy 40 % ludności Osetii Południowej oraz 30 % Abchazów posiadało obywatelstwo rosyjskie. W 2008 roku 90 % mieszkańców Osetii Południowej oraz 85 % Abchazów posiadało już obywatelstwo rosyjskie. W przypadku Naddniestrza przyznawanie obywatelstwa rosyjskiego odbywało się inaczej niż w Abchazji i Osetii Południowej. Obywatelstwo rosyjskie w Naddniestrzu było przyznawane przez rosyjskie organizacje publiczne ponieważ na terytorium tego bytu parapaństwowego nie znajdował się konsulat Federacji Rosyjskiej. Szacuje się że z 500 tys. populacji Naddniestrza około 250 tys. mieszkańców posiada obywatelstwo rosyjskie. Rosyjska paszportyzacja miała również miejsce na Krymie w okresie od 2008 roku do aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku. W tym okresie Federacja Rosyjska przez swój konsulat w Symferopolu wydawała ludności Krymu paszporty Federacji Rosyjskiej, łamiąc tym samym prawo Ukrainy, w której posiadanie podwójnego obywatelstwa jest zakazane. W tym wypadku rozdawania rosyjskich paszportów było celowym działaniem mającym utrzymać rosyjskie wpływy w strefach konfliktów oraz zwiększać zależność polityczną tych terytoriów od polityki Moskwy.
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
Geopolityczne interesy Federacji Rosyjskiej nakierowane są na odbudowę strefy wpływów z państw, które wchodziły w skład Związku Radzieckiego. Ludność rosyjska, czy rosyjskojęzyczna, korzysta głównie z mediów rosyjskich, które przedstawiają wizję polityki bliską Kremlowi. Posiadanie paszportu rosyjskiego bez jednoczesnej utraty obywatelstwa innego państwa może prowadzić do zwiększenia napięć w państwach, w których mniejszość rosyjska posiada znaczące wpływy, np. w Estonii czy Łotwie gdzie mniejszość rosyjska stanowi 30 % całkowitej populacji.
Ułatwienie w pozyskiwaniu obywatelstwa rosyjskiego poza aspektami geopolitycznymi ma również znaczenie dla uwarunkowań wewnętrznych Federacji Rosyjskiej. Jednym z podstawowych problemów wewnętrznych Rosji jest depopulacja związana z licznymi czynnikami, takimi jak alkoholizm, epidemia Aids czy niska stopa dzietności ok. 1,57 w wieku rozrodczym 16-49 lat. W Rosji średnia długość życia wynosi 72 lata, a szacowana liczba ludności zmniejszy się o 3,5 mln mieszkańców do 2030 roku.
Problemy demograficzne w Rosji mają również bezpośrednie przełożenie na gospodarkę tego państwa. Problem depopulacji dotyka głównie ludność w wieku produkcyjnym. W Rosji został odnotowany również duży odpływ przedsiębiorców, którzy wyemigrowali ze względu na niekorzystny klimat gospodarczy związany z nacjonalizacją wielu przedsiębiorstw. Stąd ułatwienia w zdobyciu rosyjskiego obywatelstwa są częścią większej inicjatywy, która umożliwi osiedlanie się obcokrajowcom na terytorium Federacji Rosyjskiej. Liberalizacji uległy również zasady stałego pobytu na terytorium Federacji Rosyjskiej, który według nowych regulacji może być nieograniczony. Wcześniej tego rodzaju pozwolenia były wydawane na 5 lat.
Podsumowując nowe regulacje prawne związane z liberalizacją polityki przyznawania obywatelstwa rosyjskiego mają dwie główne przyczyny. Pierwsza związana jest z budową geopolitycznych planów Federacji Rosyjskiej, w które ludność rosyjska niezależnie od swego zamieszkania powinna być włączana. Rosjanie posiadający obywatelstwo rosyjskie a zamieszkujący poza granicami Federacji Rosyjskiej mogą stanowić, z punktu widzenia Moskwy, grupy lobujące za granicą na rzecz swojej ojczyzny, której jako obywatele są integralna częścią.
Drugi równie istotny czynnik przyznawania obywatelstwa Rosjanom za granicą jest aspekt ekonomiczny. Diaspora rosyjska, w szczególności zamieszkująca Europę Zachodnia, może rozważyć możliwość osiedlenia się w Rosji i inwestowania w tym państwie jeśli będą posiadać pewnego rodzaju zabezpieczenie w postaci obywatelstwa innego państwa, do którego będą mogli wrócić jeśli osiedlenie w Rosji przestanie być dla nich korzystne. Wydaje się jednak że nadal głównym kierunkiem „pozyskiwania” obywateli będą państwa dawnego Związku Radzieckiego. Dla obywateli wielu państw dawnego Związku Radzieckiego możliwość legalnego osiedlenia na terytorium Federacji Rosyjskiej jest nadal atrakcyjna. Jednakże trudno oszacować czy wzrost liczby ludności obywateli rosyjskich spowodowany masową paszportyzacją zrekompensuje straty ludnościowe powstałe w wyniku zaniedbań socjalnych w Federacji Rosyjskiej.
Autor: Jakub Lachert
Doktorant na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze to: polityka sąsiedztwa Unii Europejskiej, w tym, w szczególności, polityka wschodnia, Partnerstwo Wschodnie, Bałkany Zachodnie w procesie integracji z UE.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
