BALTIC MONITOR
Data: 15 czerwca 2018
Szwedzka „Obrona Totalna”
Nie samo wojsko, a całe społeczeństwo powinno być przygotowane na wypadek konfliktu! – te słowa w skrócie charakteryzują szwedzką broszurę skierowaną do niemal 5 milionów obywateli. Po raz pierwszy po prawie sześćdziesięciu latach mieszkańcy Szwecji mogą dowiedzieć jak się zachować w przypadku zagrożenia wojną. Na kilkunastu stronach rządowej publikacji (wydanej w 13 językach) oprócz podstawowych instrukcji jak poradzić sobie w przypadku braku dostępu do żywności, wody czy leków, każdy Szwed dowiaduję się jak włączyć się do systemu „Obrony Totalnej” ( eng. Total Defence).
Broszura wydana w ubiegłym miesiącu przez szwedzki rząd pokazuje wstępne efekty decyzji podjętych jeszcze w 2015 roku – znowelizowanej ustawy o obronności. Najważniejszym jej elementem jest powrót do dawnej szwedzkiej koncepcji obronny z czasów zimnej wojny – obrony totalnej.
Do zakończenia zimnej wojny neutralna Szwecja była jednym z najbardziej zmilitaryzowanych krajów w Europie. Szwecja, pozostająca poza wielki blokami wojskowo-politycznymi, a jednocześnie obawiająca się możliwej inwazji ze strony Związku Sowieckiego, wypracowała koncept samodzielnej obrony państwa. Ówczesna myśl zakładała zaangażowanie całego społeczeństwa w wysiłki obronne państwa. Jednym z elementów tej koncepcji był komponent militarny złożony między innymi z formacji obrony terytorialnej Hemvärnet [eng Home Guard]. Pod koniec lat 80-tych Hemvärnet był zdolny zmobilizować nawet do 100 tyś. żołnierzy. Drugim elementem był silnie rozwinięty komponent obrony cywilnej. Ówczesne szwedzkie planowanie przewidywało odpowiednie zadania na wypadek kryzysu niemal dla każdego obywatela.
Po zakończeniu zimnej wojny Szwecja porzuciła dalsze rozwijanie modelu obrony totalnej i przeszła do charakterystycznego dla większości państw europejskich wzmacniania zarządzania kryzysowego i zdolności ekspedycyjnych armii. Impulsem, który skłonił Szwedzkie elity do powrotu do dawnych rozwiązań, jest zmieniająca się sytuacja w regionie pod wpływem agresywnej polityki prowadzonej przez Federacje Rosyjską.
„Obrona Totalna” wariant 2.0
Pierwszym etapem rewitalizacji obrony totalnej jest budowanie potencjału oporu w komponencie nie-militarnym. Wstępne wnioski dotyczące planowania obronnego zostały zaprezentowane w podsumowaniu z rządowego raportu: Resilience – the total defence concept and the development of civil defence 2021-2025. Główną sugestią dokumentu jest wzmacnianie tych kompetencji społeczeństwa, które pozwolą mu samodzielnie zapewnić sobie stabilne przetrwanie przez pierwsze 12 tygodni trwającego kryzysu. Aby to osiągnąć, niezbędne jest zmobilizowanie wszystkich mieszkańców kraju i przestawienie ich funkcjonowania na tryb czasu wojny. Bazą do tego jest skupienie na indywidualnej roli i odpowiedzialności każdego obywatela, którego codzienna aktywność ma zostać włączona w rozwiązywanie trudności związanych funkcjonowaniem w czasie wrogiej inwazji. W koncepcji mobilizacji wojennej społeczeństwa wzięte pod uwagę są podstawowe instytucje, takie jak władze samorządowe i szpitale, ale także firmy prywatne, których specjalizacja może odegrać rolę w ochronie społeczeństwa.
Strategia wzmacnia również indywidualną niezależność od wsparcia państwa na wypadek kryzysu: każdy obywatel Szwecji powinien być w stanie poradzić sobie bez wparcia instytucji publicznych przez 7 dni. Podstawowe instrukcje jak mają się zachowywać Szwedzi przez pierwszy tydzień kryzysu zawarto między innymi w opublikowanej przez rząd i skierowanej do obywateli 20 stronnicowej broszurze. Znajdują się w niej informacje kierujące jak należy zachowywać się na wypadek zagrożenia (zabezpieczyć byt swój i swojej rodziny) lub jakie formy może przyjąć obca agresja. Broszura wskazuje też jak można pomóc innym obywatelom.
Obrona Totalna wobec nowych zagrożeń
Niezbędnym czynnikiem w zrewitalizowanym szwedzkim koncepcie jest uwzględnienie nowych zagrożeń związanych z cyberprzestrzenią i cyfryzacją życia społecznego. Jedną z kluczowych metod potencjalnego nieprzyjaciela jest wykorzystywanie nowych środków masowej komunikacji do prowadzenia walki psychologicznej. W nowy warunkach (jeszcze bardziej niż w czasach zimnej wojny) istotna jest ochrona ludności przed operacjami psychologicznymi. Stąd też, aby wykorzystać zimnowojenny koncept na nowo, konieczne jest skupienie na psychologicznej ochronie ludności przed propagandą, której celem jest obniżenie woli społeczeństwa do działań obronnych. Do osiągnięcia tego kluczowe jest aktywne wzmacnianie i protekcja własnych demokratycznych wartości, a także budowanie i rozwijanie wysokiej świadomości społeczeństwa w tym zakresie. Nic dziwnego więc, że wśród porad mówiących jak przygotować się do pierwszych, najtrudniejszych dni konfliktu, szwedzkie władze porządkują obywatelom jak nie zostać zmanipulowanym przez fake news.
W dobie zagrożeń związanych z nowymi technologiami, nieustannym wyzwaniem jest budowanie obronności przy postępującej cyfryzacji życia codziennego. Szwecja stopniowo wycofuje się z transakcji gotówkowych, a w komunikacji dominują formy elektroniczne – przerwa w dostawie prądu może wygenerować poważny paraliż społeczny. Aby zminimalizować szkody dla systemu ekonomicznego i sieci społecznych, kluczowe jest zapewnienie awaryjnych rozwiązań: dostępu do alternatywnego systemu kredytowania lub gotówki, a także zapewnienia niezależnych alternatywnych rozwiązań energetycznych.
Rewitalizacja szwedzkiej strategii obrony nadal jest w fazie przygotowań. Finalnie rząd w Sztokholmie chce sfinalizować budowę pełnego konceptu po 2025 roku. Obecnie na pierwsza fazę realizacji konceptu Szwecja przeznaczyła 510,5 mln dolarów.
All texts published by the Warsaw Institute Foundation may be disseminated on the condition that their origin is credited. Images may not be used without permission.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
