THE WARSAW INSTITUTE REVIEW
Data: 18 lipca 2017 Autor: Joanna Kwiecień
Polska widziana oczyma eurazjatów. Rosyjskie tezy propagandowe przestrzeni medialnej
Wbrew powszechnemu przeświadczeniu, że w Rosji po upadku ZSRR nastąpiła pustka ideologiczna, świadczy świadomie dokonana przez elity decyzyjne redefinicja tzw. idei rosyjskiej.
Wbrew powszechnemu przeświadczeniu, że w Rosji po upadku ZSRR nastąpiła pustka ideologiczna, świadczy świadomie dokonana przez elity decyzyjne redefinicja tzw. idei rosyjskiej. Odwołuje się ona do uniwersalnego klucza pojęć i kodów, bazujących na emocjach, którym w zależności od bieżących potrzeb politycznych można nadać odpowiednią narrację. Są to:
– geopolityka uzasadniająca ciągłość imperialnej Rosji (Święta Ruś – Imperium Rosyjskie – ZSRR – Federacja Rosyjska) oraz
– konserwatyzm, który „namaszcza” prawosławną Rosję jako alternatywę dla współczesnego świata, jako kraj niepoddający się zachodniej unifikacji, pokojowy, demokratyczny, gotowy do dialogu między cywilizacjami.
Na tym tle szczególnie podatny grunt znajdują teorie eurazjatyckie, które stanowią wygodne narzędzie propagandowe, skierowane zarówno do samych Rosjan, jak i do społeczeństw zachodnich, w tym Polski. Są odpowiedzią na miejsce Rosji w nowym porządku geopolitycznym. Propagują niechęć wobec dominacji Stanów Zjednoczonych na świecie oraz wobec zachodniego modelu demokracji i wartości liberalnych oraz afirmują rosyjskie dążenia imperialne. Bezpośrednimi propagatorami poglądów eurazjatyckich są pseudoanalityczne ośrodki badawcze, o których kontaktach z Kremlem świadczą powiązania personalne. Rosyjski Instytut Badań Strategicznych pracuje na potrzeby Administracji Prezydenta FR i innych rządowych instytucji. Na jego czele stoi Michaił Fradkow, wcześniej związany ze Służbą Wywiadu Zagranicznego. Centrum Analitycznym Katehon kieruje zaś ważna postać międzynarodowego ruchu eurazjatyckiego – Aleksander Dugin. Centrum zostało założone przez Konstantego Małofiejewa, głównego lobbystę interesów rosyjskich na Zachodzie na odcinku nacjonalistycznym i konserwatywnym. Głównym redaktorem opiniotwórczego portalu geopolitycznego „Geopolitica.ru” jest Leonid Sawin, członek Związku Młodzieży Eurazjatyckiej, współpracujący z Aleksandrem Duginem.
Cechą charakterystyczną działań rosyjskich w Europie jest umiejętność dostosowania tez propagandowych oraz narzędzi ich propagowania do specyfiki danego kraju. Do odbiorcy docierają różnorodnymi kanałami. Są to środki masowego przekazu, międzynarodowa działalność o charakterze pokojowym i dobroczynnym, ruch pro-life i inicjatywy w obronie tradycyjnego systemu wartości. Pomagają w tym organizacje rządowe, jak i pozarządowe, think tanki, Cerkiew Prawosławna, część społeczności rosyjskiej i rosyjskojęzyczni mieszkający zagranicą oraz skrajnie prawicowe (lewicowe) lub ekstremistyczne grupy widzące we Władimirze Putinie, rosyjskim eurazjatyzmie i prawosławiu ratunek dla upadającej Europy. Na postrzeganie Rosji w Europie mają też wpływ tzw. konie trojańskie – agenci wpływu lub „użyteczni idioci”, czyli intelektualiści, ludzi nauki, dziennikarze, artyści, politycy i biznesmeni, którzy kształtują opinię publiczną i stosunek społeczeństw do Rosji.
Propagandowa wizja Polski prezentowana przez eurazjatów
Integralnym elementem składowym koncepcji euroazjatyckiej jest stałe podkreślanie, że Polska znajduje się pod ogromnym wpływem Stanów Zjednoczonych Ameryki i jest jej „koniem trojańskim” w Europie. Jest zatem wykorzystywana do kontrowania Niemiec w Unii Europejskiej. Za pomocą Grupy Wyszehradzkiej buduje antyniemiecki blok, by antagonizować Nową Europę ze Starą Europą. Sabotuje wszelkie dążenia Unii Europejskiej mające na celu głębszą integrację kontynentalną z uwzględnieniem Rosji. Wspiera wizję transatlantycką. Popularna w Polsce koncepcja „Międzymorza” jest kontrideą wobec politycznej koncepcji Unii Europejskiej. Celem Polski jest zebranie ziem od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego, w tym ukraińskich, i – w porozumieniu z USA – rozmieszczenie amerykańskich baz wojskowych. To pozwoli USA dyktować swoją politykę UE.
Zestaw tez propagandowych, których celem jest oddziaływanie na Polaków i audytorium zagraniczne:
1. Polska – USA
- Polska znajduje się pod wpływem USA.
- Waszyngton chce wykorzystać Polskę jako swojego agenta w UE i jako mięso armatnie w konflikcie z Rosją[1].
2. Polska – UE
- Polska jest przeciwko dalszej integracji UE. Jako proamerykański sojusznik oponuje wobec powołania europejskich sił zbrojnych.
- Polska jest buforem między UE i Rosją. Jej celem jest utrudnianie współpracy UE z Rosją na rzecz interesów amerykańskich.
- Polska uderza w jądro niemiecko-frankofońskie, by rozpalić wewnętrzne konflikty w UE w celu jej osłabienia w taki sposób, by nie wyrosła na konkurenta geopolitycznego USA.
3. Polska z natury jest rusofobiczna i bezpodstawnie antyrosyjska
- Polacy mają kompleks wobec Rosji. Bez Rosji nie byłoby polskiego patriotyzmu, który jest budowany na antyrosyjskich powstaniach w XIX wieku.
- Rosja jest w Polsce użytecznym papierkiem lakmusowym. Rządzący straszą nią Polaków, by przykryć wewnętrzne walki i rozgrywać nastrojami Polaków.
- Polska wraz z Wielką Brytanią, Krajami Bałtyckimi i Szwecją tworzy „sektę” opowiadającą się za sankcjami wobec Rosji.
- Polska jest niewdzięczna i nie umie uszanować „bratniej” pomocy – wkładu Rosji w „wyzwalanie” jej spod okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej (co faktycznie stało się politycznym podporządkowywaniem Polski ZSRR i walką z podziemiem antykomunistycznym – od autora). Pojawia się rozróżnienie na rusofobicznych decydentów, którzy stanowią prawo o dekomunizacji nazw ulic i zniesieniu pomników – i na zdystansowany wobec tych działań naród polski.
4. Polska – NATO
- Członkostwo w NATO jest zakwestionowaniem suwerenności kraju, dobrowolną kolonizacją i wciąganiem Polski w nie swoje walki i konflikty.
- Polska popiera wszystkie agresywne inicjatywy NATO, przede wszystkim przeciwko Rosji.
- Polska przyjęła ustawę zezwalającą na pobyt na polskim terytorium obcych wojsk i żąda zwiększenia wojsk NATO.
- Polska chce umieścić na swoim terytorium elementy systemu obrony przeciwrakietowej, który może być stosowany nie tylko do ochrony przed atakiem nuklearnym, ale też może zostać użyty do rozmieszczenia rakiet z głowicami nuklearnymi.
- Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obecnie prowadzone techniki działalności wywrotowej przeciwko Rosji. Obozy szkoleniowe dla radykalnych nacjonalistów z Niemiec i Ukrainy mają na celu wyszkolenie ich i przerzucenie do Donbasu.
- Polacy represjonują wrogów NATO – więźniem politycznym jest Mateusz Piskorski (jest to członek prorosyjskiej partii Zmiana, który został aresztowany w 2016 roku przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego z podejrzeniem o szpiegostwo – od autora).
5. Polska – Ukraina
Odwoływanie się do aspektów historycznych, ekonomicznych, resentymentów oraz bieżącej sytuacji politycznej. Narracja jest dwutorowa i ma na celu zantagonizowanie Polaków i Ukraińców. Z jednej strony deprecjonuje Ukraińców i straszy nimi Polaków.
- Ukraina wypiera się rzezi wołyńskiej, odwołuje się do banderowskiej symboliki i nie chce upamiętnić ofiar.
- Ukraińcy zabierają pracę Polakom, nie integrują się ze społeczeństwem, mają roszczeniową postawę, ich masowość powoduje, że zakładają zamknięte wspólnoty. W przyszłości może powtórzyć się Wołyń.
Z drugiej strony przedstawia się Polaków jako gardzących Ukraińcami, którzy chcą wykorzystać status Ukrainy jako państwa upadłego.
- Polska traktuje Ukraińców jako gorszy sort ludzi. Wykorzystuje ich bezwzględnie jako tanią siłę roboczą.
- Ukraina jest pionkiem w polskiej koncepcji Międzymorza, której celem jest stworzenie Wielkiej Polski „od morza do morza”. Celem Polski jest odzyskanie aktywów na Ukrainie Zachodniej (kamienice, ziemia), o które Polska upomni się z chwilą rozpadu Ukrainy.
- Polska wykorzysta swoją mniejszość narodową do zwiększenia swoich wpływów na Ukrainie (Karta Polaka). Polska zarazem gotowa jest poświecić swoją mniejszość (nie dba o prześladowanych Polaków) w imię interesów Ameryki w tej części Europy.
6. Polska – jej sprawy wewnętrzne
- Polskie władze maja zapędy autokratyczne.
- Prawo i Sprawiedliwość jest partią eurosceptyczną, typową dla nurtu narodowo-populistycznych partii Europy Wschodniej. Polski eurosceptycyzm wpisuje się w trend eurosceptycyzmu wrogiego jedności Europy w imię interesów amerykańskich, w odróżnieniu od eurosceptyzmu kontynentalnego, który dąży do osiągnięcia niezależności Europy od USA w imię wielobiegunowego porządku.
- Polska nie posiada zachodnioeuropejskiej tradycji demokratycznej.
- Aktywna polska polityka na kierunku wschodnim prowadzona jest w celu zaostrzenia konfliktu z Rosją.
Specyfika Polski
Hermetyczność polskiej przestrzeni medialnej, traumatyczne doświadczenia historyczne oraz stosunkowo duża odporność polskiego społeczeństwa na rosyjską dezinformację powodują, że klasyczne nośniki w postaci ogólnopolskiego kanału telewizyjnego czy portalu internetowego nie mają racji bytu i nie są forsowane przez Rosjan. Sputnik jest portalem marginalnym, oddziałowującym na wąskie grono odbiorców. Dlatego celem jest dotarcie do indywidualnego odbiorcy, oddziaływanie na małe, zideologizowane grupy i zamknięte środowiska. Wyznawców teorii euroazjatyckich zdobywa się za pomocą portali i blogów publikujących tzw. alternatywne informacje bazujące na teoriach spiskowych, antyukrainizmie, antysemityzmie, antyglobalizmie, eurosceptycyzmie i antyamerykanizmie itp., bazując na strachu i fobiach lub odwrotnie – odwołując się do dobrej woli, troski o dobro wspólne, patriotyzmu i chęci walki o wartości chrześcijańskie. W Polsce można wytypować kilka grup odbiorców:
1. Środowiska zainteresowane alternatywną duchowością, zjawiskami paranormalnymi, zdrowym stylem życia, powrotem do natury, przetrwaniem w skrajnie trudnych warunkach.
Propaganda tego typu prezentuje alternatywną rzeczywistość, sugeruje monopol na prawdę, podważa powszechnie przyjęte twierdzenia. Idąc tropem teorii spiskowych wzbudza w czytelniku nieufność i skłania do kwestionowania wszelkich informacji. Jest to tzw. paradoks Epimenidesa. Celem jest zdezorientowanie odbiorcy i pokazanie, że nic w tym świecie nie jest prawdą.
2. Środowiska słowianofilskie i neopogańskie.
Propaganda odwołuje się do wspólnego dziedzictwa słowiańskiego. Słowiańskość jest unikatowa i nie może ulec żadnym innym matrycom kulturotwórczym. Celem jest zjednoczenie Słowian i przeciwstawienie się agresywnej, obcej westernizacji. Polska oraz inni przedstawiciele Słowian Zachodnich (Czechy, Słowacja) winni poczuwać się do współpracy z Rosją – przedstawicielką Słowiańszczyzny Wschodniej.
3. Środowiska konserwatywne.
Propaganda odwołuje się światowego trendu walki o wartości uniwersalne (rodzina, prawo do życia, sprzeciw wobec aborcji, ideologii gender, homoseksualizmu) w opozycji do liberalnego Zachodu. Społeczeństwo polskie jest przywiązane do tradycyjnego systemu wartości, widząc zachodnioeuropejski nihilizm, zgodę na legitymizację małżeństw tej samej płci, fiasko multikulturalizmu oraz ignorowanie praw większości naturalnie szuka sojusznika. Aleksander Dugin kusi konserwatystów wspólną ofensywą przeciwko liberalnemu Zachodowi, gdzie Rosja gotowa jest stawić czoła współczesnej sekularyzacji i dechrystianizacji Europy.
4. Środowiska skrajnie prawicowe, narodowe, antysemickie, kresowe.
Propaganda bazuje na strachu przed innymi narodami. Strategiczne dla Polski sojusze i przynależność do UE i NATO są podważane i przedstawiane jako forma uzależnienia i podległości. Bazuje na szowinizmie, eurosceptycyzmie, antyamerykanizmie, antyukrainizmie i antysemityzmie. Celem jest zakwestionowanie dotychczasowych sojuszy, budowanie konfrontacyjnego podejścia do otoczenia międzynarodowego (zwłaszcza wobec Litwy, Łotwy i Ukrainy), traktowanie Rosji i Unii Euroazjatyckiej jako alternatywnego sojuszu geopolitycznego. Polską prawicę kusi się wspólną misją przeciw liberałom, globalistom, transnarodowym korporacjom, postmodernistom. Polska przy wsparciu Rosji, znów będzie przedmurzem Europy i zatrzyma islamską imigrację.
5. Środowiska liberalne.
Propaganda odwołuje się do sytuacji wewnętrznej w kraju, zwłaszcza podziałów politycznych na linii PiS–PO. Celem jest przedstawienie Polski jako kraju, w którym łamie się prawo, nie przestrzega pryncypiów demokracji i trójpodziału władzy. Rzekomy eurosceptycyzm klasy rządzącej oraz niespełnianie wymagań unijnych spowoduje (kwestia Trybunału Konstytucyjnego i sprzeciw wobec przyjmowanie imigrantów), że Polska stanie się wyrzutkiem społeczności europejskiej. Z drugiej zaś strony propaganda przedstawia rządzących jako rusofobiczną narodowo-konserwatywną partię, która chce wprowadzić całkowity zakaz aborcji.
Rezonowanie w Polsce rosyjskich tez propagandowych
Środowiskiem najbardziej podatnym na dezinformację jest internet. Panuje tam efekt tzw. kuli śnieżnej, polegający na gwałtownym zalewaniu świadomości odbiorcy tzw. fake newsami, czyli informacjami niepoddanymi wcześniejszej weryfikacji. W Polsce najbardziej podatne na propagandę są portale o charakterze konserwatywno-narodowym, propagujące tzw. nową ekonomię, alternatywne źródła mocy, ezoterykę i demaskujące teorie spiskowe. Cechą charakterystyczną takich portali, już w momencie wyjściowym prezentowania informacji, czyli tytule, jest powoływanie się na niezależność i prawdę, która była celowo skrywana przed społeczeństwem przez elity rządzące i spisek światowy (Żydów, masonów, globalistów, wielkie korporacje). Portale te stanowią albo polskojęzyczną wersję zagranicznych stron dezinformacyjnych albo rodzimą twórczość. Duże znaczenie mają też blogi, których celem jest jątrzenie, wyśmiewanie, krytycznie opiniowanie, powielanie dogodnych tez w zależności od zaistniałej sytuacji i bieżącej potrzeby. Tezy propagandowe rozprzestrzeniają się nie tylko za pomocą użytkowników o fanatycznych poglądach, ale też przez tzw. zwykłych użytkowników, którzy szukają prawdy w internecie. Dezinformacja jest prosta w swoim przekazie, często bazuje na wywoływaniu skrajnych emocji i upraszczaniu kontekstów, co czyni ją łatwo przyswajalną i bardzo skuteczną.
Wnioski
Rosja sprawnie uprawia gry na świadomości społeczeństw zachodnich bazując na deficytach, konfliktach i animozjach w społeczeństwach oraz wręcz odwrotnie, na dobrej woli i chęci budowania alternatywnego pokojowego świata. Jej skuteczność wynika z faktu, że w wielu krajach zachodnich siła rosyjskiej państwowości jest najczęściej mylnie oceniana przez pryzmat stopnia rozwoju rosyjskiej gospodarki, utylitarne korzyści gospodarcze, na podstawie oceny sił zbrojnych lub peryferyjności położenia. Tymczasem Rosja nie stoi w miejscu i wykorzystuje każdą sposobność, by zachwiać równowagą sił w Europie na swoją korzyść. Takie działania są przewidziane jako długofalowe i mają na celu podważenie europejskiego systemu wartości i współpracy euroatlantyckiej, podsycanie konfliktów między państwami UE i uzasadnienie prawa Rosji do budowania własnej strefy wpływów w Europie.
Na mniejszą, lokalną skalę, odnoszącą się do polskich realiów, celem dezinformacji jest podzielenie polskiego społeczeństwa. Strategiczny dla Polski Sojusz Północnoatlantycki i członkostwo w UE mogą być atakowane przez próby organizowania społecznego ruchu niezadowolonych. Skonfliktowanie tzw. polskiej prawicy, której frakcje będą dryfować w różnych kierunkach (ruch pro-life, ruch pronarodowy), może doprowadzić do sparaliżowania działania rządu. Wywołanie chaosu, rozgrywanie emocjami, zwłaszcza poczuciem krzywdy (po każdych wyborach część społeczeństwa czuje się pominięta, wykluczona w zależności od wygranej danej koalicji) skutkuje podważeniem zaufania społeczeństwa do rządzących w ogóle, uderzaniem w autorytet władzy itp.
Kwestie światopoglądowe stają się kolejnym polem walki. W Polsce otwiera to przestrzeń do działań rosyjskich za pomocą taktyki wspólnego frontu w obronie wartości. Celem jest podzielenie społeczeństwa za pomocą zaostrzenia narracji i działań, które mając np. na celu obronę życia poczętego i tradycyjnych wartości, będą jednocześnie dyskredytować społeczność ludzi wierzących jako grupy o poglądach fundamentalistycznych, nieprzejednaną i narzucającą swoją wizję kraju. W konsekwencji działania takie sprzyjają tworzeniu radykalnej opozycji wobec rządu, postrzeganego jako zwolennik ekstremistów i legitymizują ataki ze strony lewicy i liberałów.
[1] Por.: https://www.geopolitica.ru/en/article/poland-us-trojan-horse, dostęp: 18 VI 2017 r.
All texts published by the Warsaw Institute Foundation may be disseminated on the condition that their origin is credited. Images may not be used without permission.
Powiązane wpisy
