OPINIE
Data: 8 lipca 2019 Autor: Jakub Lachert
Bałkany Zachodnie a geopolityka
Polska przewodniczy w roku 2019 w pracach Procesu Berlińskiego. Zwieńczeniem przewodnictwa jest Szczyt Bałkanów zachodnich w Poznaniu. Inicjatywa ta została zapoczątkowana szczytem w Berlinie w 2014 roku; w skład tej grupy wchodzą niektóre państwa członkowskie UE (w tym Polska) oraz 6 Państw Bałkanów Zachodnich. Inicjatywa ta miała na celu zintensyfikowanie procesu integracji tych państw w wybranych dziedzinach.
W szczególności nacisk został postawiony na rozwój połączeń infrastrukturalnych łączących ten region z resztą Europy. Kolejnym zagadnieniem była kwestia włączenia Bałkanów Zachodnich w europejski system bezpieczeństwa energetycznego. Prezydencja Polski w Procesie Berlińskim stanowi dla Warszawy szansę zwiększenia swojej obecności w regionie Bałkanów Zachodnich, w regionie, z którego państwa mają największe szanse na przyszłe akcesje do UE wśród sąsiadów Unii Europejskiej.
Wyzwania geopolityczne
Głównym wyzwaniem w kwestii przyszłych akcesji oprócz spraw wewnętrznych w państwach regionu jest sytuacja geopolityczna. Główne inwestycje infrastrukturalne oraz gazowe stanowią element inwestycji strategicznych nie tylko UE ale również Chin, Rosji czy Turcji. Wydaje się że dla państw Bałkanów Zachodnich nie istnieje alternatywa poza Unią Europejską. Państwa te nie posiadają granic z innymi nie unijnymi państwami po przystąpieniu w 2004 roku 10 nowych państw z regionu Europy Środkowo-Wschodniej oraz w 2007 roku po przystąpieniu Rumunii i Bułgarii.
Jednakże, Unia Europejska zmaga się z licznymi trudnościami wewnętrznymi, które sprawiają że integracja europejska Bałkanów Zachodnich nie znajduje się wśród priorytetów agendy europejskiej. Kolejnym wyzwaniem jest niechęć społeczeństw europejskich wobec dalszego rozszerzania UE, związane jest to przede wszystkim z obawą przed włączeniem do UE państw mających konflikty wewnętrzne i niestabilne systemy polityczne. Po przystąpieniu tych państw do wspólnoty, potencjalne konflikty w regionie Bałkanów Zachodnich staną się wewnętrzną sprawą UE.
Te polityczne obawy UE starają się wykorzystać pozostali aktorzy międzynarodowi, którzy w regionie Bałkanów Zachodnich znajdują interesujący obszar do penetracji politycznej lub ekonomicznej.
Chiny prowadzą działania w Europie mające na celu utrzymanie pod swoją kontrolą głównych szlaków handlowych do UE. W tym celu firmy chińskie inwestują w infrastrukturę w rejonie Bałkanów Zachodnich mając na celu zbudowanie szybkich połączeń drogowych i kolejowych łączących Europę Zachodnią z portem w Pireusie (Grecja), którego większościowymi udziałowcami są Chińczycy.
Rosja posiada w regionie interesy polityczne i ekonomiczne. Głównym celem Federacji Rosyjskiej wydaje się utrzymanie tego regionu poza strukturami UE. Bilateralne relacje prowadzone przez Rosję z poszczególnymi państwami mają na celu zwiększenie jej obecności politycznej w regionie. Szczególnie ciekawym przypadkiem jest budowa relacji z Republiką Serbską jako częścią składową Bośni i Hercegowiny, przy jednoczesnym ignorowaniu władz centralnych tego państwa.
Turcja po odrzuceniu integracji europejskiej próbuje budować swoją pozycję na arenie Bałkanów, odnosząc się do dziedzictwa Imperium Osmańskiego. Jednakże nowa ekspansja w rejonie Bałkanów Zachodnich ma charakter ekonomiczny i wyzbyta jest elementów odnoszących się do spuścizny Islamu na Bałkanach. W październiku 2017 roku, prezydent Turcji Erdogan odwiedził Serbię, państwo które budowało swój mit założycielski w oparciu o antytureckie resentymenty. Nowe ramy współpracy Ankary z Belgradem mają być budowane w oparciu o inwestycje tureckie w Serbii, takie jak planowana autostrada Belgrad – Sarajewo.
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
Infrastruktura i energetyka
Państwa Bałkanów Zachodnich mają liczne zapóźnienia w stosunku do reszty Europy w kwestiach infrastrukturalnych oraz energetycznych. Taki stan rzeczy związany jest z konsekwencjami wojen z lat 90, które w bezpośredni sposób, jak w Bośni Hercegowinie i Kosowie czy pośredni w przypadku Serbii, Czarnogóry czy Macedonii Północnej dotknęły państwa regionu. Albania pozostająca jedynym państwem regionu spoza dawnej Jugosławii musiała się zmagać z dziedzictwem dyktatury Envera Hodży.
W kwestiach energetycznych region Bałkanów Zachodnich jest zróżnicowany. Z wyjątkiem Albanii większość państw Bałkanów Zachodnich produkuje energię elektryczną z węgla. Rozbudowa kolejnych kopalń oraz elektrowni węglowych nie jest popierana przez UE ze względu na politykę ograniczania emisji CO2. Rozwój elektrowni węglowych wspierany jest natomiast przez Chiny, które w ich rozbudowie znalazły niszę do inwestycji, np. w rejonie Tuzli w Bośni i Hercegowinie. Kolejnym źródłem energii dominującym np. w Albanii są hydroelektrownie. Biorąc jednak pod uwagę wysychanie rzek w regionie Bałkanów Zachodnich oraz projektowanie hydroelektrowni na obszarach o dużym znaczeniu przyrodniczym, UE ogranicza swoje wsparcie dla tych projektów. Najwięcej kontrowersji w kwestiach energetycznych związanych jest z rozbudową infrastruktury gazowej oraz ropociągów. Tworzone są projekty energetyczne takie jak Nabucco – pomysłu wspieranego przez UE, TAP – Trans Adriatic Pipeline zainicjowanego przez Azerbejdżan oraz IAP – Ionian Adriatic Pipline. W zakresie ropociągów przybliżono inwestycje: PEOP – Pan-European Pipeline oraz AMBO – Albanian Macedonian Bulgarian Oil Piepline, mających dostarczyć ropę z Azji Środkowej do UE. Projekty konkurencyjne wobec unijnych to między innym TurkStream, który zastąpił wcześniejszy rosyjski projekt SouthStream.
Rozwój infrastruktury w regionie Bałkanów Zachodnich jest zróżnicowany, promowane zarówno Przez UE i Chiny są projekty międzynarodowe zwiększające mobilność pomiędzy państwami regionu oraz łączące Bałkany Zachodnie z resztą Europy. Jednak połączenia lokalne pozostają nadal niedoinwestowane i plasują się na podobnym poziomie jak w krajach Wspólnoty Niepodległych Państw. Ze strony UE główny nacisk położony jest na budowę Trans Europejskich połączeń drogowych (TEN-T), łączących Albanię z Chorwacją w ramach Śródziemnomorskiego korytarza oraz połączeń z Albanii przez Macedonię Północną do Bułgarii. Chiny natomiast chcą zrealizować projekt szybkiej kolei łączącej Belgrad z Budapesztem. Ponadto wszystkie inne chińskie inwestycje w infrastrukturę w tym regionie służą budowie nowego wejścia dla chińskich towarów do Europy w ramach koncepcji jedwabnego szlaku.
Artykuł pierwotnie ukazał się na łamach „Dziennika Związkowego”
All texts published by the Warsaw Institute Foundation may be disseminated on the condition that their origin is credited. Images may not be used without permission.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
