THE WARSAW INSTITUTE REVIEW
Data: 31 stycznia 2017 Autor: Tymoteusz Pruchnik
Muzeum Powstania Warszawskiego
Powstanie Warszawskie wybuchło w piątym roku długiej okupacji niemieckiej. Było ono wyrazem sprzeciwu wobec przemocy okupanta, głosem tysięcy Warszawiaków chcących położyć kres przedłużającej się wojnie. Przystępujący do walki Powstańcy chcieli przede wszystkim obronić i ocalić od zniszczenia najcenniejsze wartości życia ludzkiego: patriotyzm, męstwo, honor, wolność, wierność, prawość czy przyjaźń. Po 63 dniach bohaterskiej walki Powstanie upadło, ale idea przetrwała.
Po wojnie przez blisko 50 lat władze komunistyczne próbowały zatrzeć pamięć o Powstaniu Warszawskim. Stało się ono tematem tabu, zakazanym w powszechnej dyskusji. Jedyna możliwa, zakłamana wersja wydarzeń była z premedytacją serwowana obywatelom przez rządzącą partię komunistyczną. Szczególnie w pierwszych latach po wojnie żołnierze i oficerowie AK byli ofiarami ciężkich represji, które dla wielu z nich skończyły się śmiercią. Odwilż w 1956 r. przyniosła pewne odprężenie, jednak oficjalna linia PZPR w dalszym ciągu jednoznacznie negatywnie oceniała Powstanie i jego przywódców. W czasach „Solidarności” pojawiły się pierwsze zmiany. W roku 1981 powstał Społeczny Komitet Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego. Wówczas także rozpoczęła się zbiórka pamiątek z Powstania i walka o budynek dla Muzeum.
Dopiero upadek reżimu w 1989 r. pozwolił na pełną „rehabilitację” Powstańców. Szczególnie huczne były pierwsze wolne, obchody 50 rocznicy Powstania Warszawskiego. W roku 1994 położono kamień węgielny pod budowę Muzeum w budynku dawnej Reduty Powstańczej przy ul. Bielańskiej, (siedziba Banku Polskiego) jednakże realizacja projektu Muzeum Powstania Warszawskiego nabrała tempa dopiero w 2002 r. Nowo wybrany Prezydent Warszawy prof. Lech Kaczyński zdecydował o budowie muzeum z okazji 60 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Na siedzibę wybrany został budynek byłej elektrowni tramwajowej na warszawskiej Woli. Działaniami zarządzał Jan Ołdakowski, Pełnomocnik ds. Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego późniejszy jego dyrektor. Konkurs na koncepcję architektoniczną nowopowstającego muzeum wygrał krakowski architekt Wojciech Obtułowicz, zaś konkurs na projekt ekspozycji wygrał zespół architektów: Mirosław Nizio, Jarosław Kłaput i Dariusz Kunowski.
Muzeum zostało otwarte w sierpniu 2004 r. – w 60 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Od tego momentu jest ono hołdem mieszkańców Warszawy dla wszystkich, którzy walczyli i umierali w walce o wolną Polskę i jej stolicę. W ciągu ponad 11 lat stało się ono prężną instytucją kultury, aktywną w działalności zarówno kulturalnej jak i społecznej, kreującą politykę historyczną oraz wyznaczającą trendy w edukacji. Do 2015 roku ponad 5 milionów zwiedzających mogło obejrzeć ekspozycję Muzeum, które w swoich zbiorach posiada blisko 30 tys. eksponatów.
Ideą przewodnią ekspozycji Muzeum jest przedstawienie powstańczej Warszawy na wielu płaszczyznach, za pomocą różnorodnych środków przekazu: zdjęć, filmów, tablic informacyjnych czy nowoczesnych rozwiązań multimedialnych. Przez całą ścieżkę zwiedzania widza prowadzi umiejętnie skonstruowana narracja, która ma na celu oddanie atmosfery Warszawy w czasie Powstania. Istotna jest także interakcja ze zwiedzającymi, którzy jako aktywni uczestnicy wycieczki nawet po wyjściu z Muzeum powinni snuć refleksje na tematy tu przedstawione.
Misją muzeum jest przede wszystkim hołd Powstańcom – opowieść ich historii, pokazanie prawdy o Powstaniu Warszawskim i jego bohaterach. Historia jest przekazana w sposób atrakcyjny, skierowana szczególnie do młodzieży. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej narracji z punktem ciężkości kładzionym na interakcję poprzez efekty dźwiękowe, świetlne oraz scenografię widoczną na ekspozycji muzealnej zamierzone cele udaje się osiągać.
W muzeum panuje wyjątkowa atmosfera. Mimo że posiada ono około 800 oryginalnych eksponatów z czasów Powstania, to jednak uważamy, że zdjęcia, krótkie filmy i inne multimedia lepiej oddają ducha tamtych wydarzeń. Opowiadając o Powstaniu przedstawiamy krótkie historie, ale chwytliwe, mówiące o autentycznych, osobistych przeżyciach Powstańców.
Ekspozycja stała znajduje się na trzech poziomach o łącznej powierzchni ponad 3000 m2. Liczy ona ok. 800 eksponatów, ok. 1500 fotografii, ok. 5 godzin materiału filmowego oraz nagrań dźwiękowych. Zwiedzający prowadzeni są przez kolejne etapy Powstania aż do momentu opuszczenia Warszawy przez Powstańców i ich dalsze losy.
Drugą częścią ekspozycji stałej jest Hala B, w której znajduje się wierna kopia amerykańskiego bombowca B-24 J Liberator. Spora część ekspozycji poświęcona jest Niemcom i ich sojusznikom, gdzie przedstawiona jest ich działalność w Warszawie w oparciu o oficjalne dokumenty z epoki oraz prywatne wspomnienia.
W Hali B można również obejrzeć nagrane relacje świadków Powstania, pochodzące z Archiwum Historii Mówionej MPW. W budynku Muzeum znajduje się wieża obserwacyjna, z której można podziwiać panoramę na Park Wolności oraz Warszawę a także replika kanałów.
Muzeum jest głównym organizatorem uroczystości rocznicowych Powstania Warszawskiego. Odbywają się one co roku od końca lipca do 2 października. W tym czasie ma miejsce wiele wydarzeń: koncerty z cyklu „Pamiętamy 44” (dotychczas wystąpili m.in. Lao Che, Apocalyptica, Voo Voo, Luxtorpeda), gry miejskie „Twoja Klisza z Powstania”, Powstańcza Masa Krytyczna czy popularne śpiewanki czyli „Nie-zakazane Piosenki” na pl. Piłsudskiego. Oprócz tego corocznym obchodom towarzyszą różne inne wydarzenia o charakterze patriotycznym. Jednym z ważniejszych jest spotkanie Powstańców z Prezydentem RP i Prezydentem Warszawy, odbywające się w Parku Wolności przy Muzeum.
Przez cały rok Muzeum Powstania Warszawskiego tętni życiem i jest aktywną instytucją kultury. Zainicjowano kilka ciekawych wydarzeń, m. in. Nagroda im. Jana Rodowicza „Anody”, przyznawana „Powstańcom czasu pokoju” za wyjątkowy czyn oraz bohaterską postawę. Corocznie od 2006 r. odbywa się festiwal „Niewinni Czarodzieje”, który odkrywa na nowo klimat starej Warszawy poprzez organizację koncertów, wystaw, prelekcji i warsztatów.
Ponadto Muzeum organizujw wystawy plenerowe w Polsce i za granicą. W 2014 roku wraz z Fundacją Topografia Terroru otwarto wystawę w Berlinie, prezentującą dzieje Powstania Warszawskiego. W roku 2015 Muzeum uczciło pamięć ofiar cywilnych tworząc wystawę przedstawiającą prawie 60 tys. nazwisk osób pomordowanych bądź zaginionych w Parku Powstańców Warszawy na Woli.
Jednym z głównych filarów muzeum jest działalność naukowa i edukacyjna. Dział Edukacyjny oferuje bogatą listę zajęć muzealnych. Przeprowadził do tej pory lekcje dla blisko 300 tys. uczniów. Dział Historyczny opracowuje programy badawcze dla Muzeum, kwerendy krajowe i zagraniczne związane z historią II Wojny Światowej.
Dział Archiwum zajmuje się opracowywaniem zbiorów bibliotecznych i archiwalnych, przechowywaniem i udostępnianiem zasobu archiwalnego oraz prowadzeniem kwerend dotyczących Powstania Warszawskiego w innych instytucjach. Do jego obowiązków należy również prowadzenie biblioteki i czytelni naukowej oraz współpraca z podobnymi instytucjami. Osobną jednostką jest Dział Historii Mówionej, który przeprowadza i gromadzi nagrania ze świadkami historii, przede wszystkim z Powstańcami jak i z ludnością cywilną. Do tej pory przeprowadzonych zostało ok. 3500 wywiadów.
Muzeum Powstania Warszawskiego od początku istnienia stawiało na innowacyjne, nowoczesne rozwiązania w sferze muzealnictwa. Pierwszym projektem przeprowadzonym na dużą skalę, było stworzenie „Wirtualnego Muzeum Powstania Warszawskiego” – internetowej platformy, która umożliwia wirtualną wycieczkę po muzeum.
Po „Wirtualnym Muzeum” weszły w życie kolejne multimedialne projekty. W 2010 r. miał swoją premierę film „Miasto Ruin” – wykonana w technologii 3d cyfrowa rekonstrukcja lotu samolotu Liberator nad Warszawą w wiosnę 1945 r. Na 70 rocznicę PW Muzeum przygotowało film „Powstanie Warszawskie” – pierwszy na świecie dramat wojenny non-fiction, zmontowany w całości z oryginalnych kronik powstańczych. Film był polskim kandydatem do Oscara.
Oprócz wyżej wymienionych przedsięwzięć Muzeum stworzyło kilka aplikacji na urządzenia mobilne, takie jak „Pamięć Miasta”, „Architekturki” – przewodniki po warszawskich miejscach pamięci i architekturze oraz multibook dla dzieci pt. „Asiunia”.
Najważniejszym celem muzeum jest pielęgnowanie pamięci o Powstaniu Warszawskim. Istniejące od początku Pokój Kombatanta i Centrum Wolontariatu zajmują się kontaktami z byłymi Powstańcami. Co roku setki zaproszeń na uroczystości obchodowe w Muzeum wysyłane są do Powstańców na całym świecie.
Z okazji 70 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego Powstańcy przekazali przedstawicielom młodego pokolenia tzw. „Sztafetę Pokoleń”, która symbolizuje idee i wartości, których bronili i o które walczyli Powstańcy Warszawscy. Reprezentanci młodego pokolenia zadeklarowali, że będą budować świat, w którym stale obecne będą: Wolność, Miłość do Ojczyzny, Wierność, Męstwo, Honor, Prawość, Przyjaźń, Tolerancja, Pomoc Słabszym i Sumienność.
Pamiętamy też o poległych bohaterach Powstania Warszawskiego. Na Murze Pamięci znajdującym się na terenie Muzeum widnieją nazwiska blisko 11 tys. żołnierzy, łączników i sanitariuszek poległych w Powstaniu Warszawskim. Regularnie Muzeum stara się stopniowo rewitalizować miejsca pamięci oraz odnawiać zapomniane mogiły powstańcze.
Muzeum Powstania Warszawskiego w ciągu swojej 11-letniej działalności zorganizowało setki koncertów, wykładów i warsztatów, jest również inicjatorem cyklicznych imprez towarzyszących kolejnym rocznicom Powstania Warszawskiego. Muzeum szczególnie popiera działania, które mają na celu pielęgnację pamięci o Powstaniu Warszawskim i wspieranie tych wartości, o które Powstańcy walczyli. Jego działalność jest przede wszystkim hołdem dla Powstańców – ludzi, bez których nie mogłoby ono zaistnieć.
All texts published by the Warsaw Institute Foundation may be disseminated on the condition that their origin is credited. Images may not be used without permission.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
