Punkty wyjścia dla opracowania nowej polityki energetycznej dla Polski

Polska ma pozostać suwerenna w dziedzinie zaopatrzenia w energię. Źródła wytwarzania energii oparte o krajowe surowce energetyczne muszą zapewnić odbiorcom nieprzerwane i konkurencyjne dostawy energii. Import surowców i energii może być jedynie uzupełnieniem.
Bezpieczne jest założenie, że do roku 2050 zapotrzebowanie na energię w Polsce nie zmniejszy się.
Efektywność energetyczna rozumiana jako oszczędność energii będzie ważnym czynnikiem zwiększającym bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjność polskiego przemysłu .
Podstawowym surowcem energetycznym w Polsce do 2050 roku pozostanie węgiel kamienny i brunatny.
Wykorzystanie węgla jako surowca musi być oparte na najnowszych wysokowydajnych i czystych technologiach, zarówno bezpośrednio w blokach energetycznych, jak i w dziedzinie chemicznej przeróbki węgla.
Utrzymamy do roku 2050 wytwarzanie energii elektrycznej oparte na węglu w wysokości ok. 30 GW
Wyeksploatowane, wysokoemisyjne i niespełniające europejskich standardów bloki zostaną zastąpione nowymi. To oznacza ogromny wysiłek inwestycyjny w najbliższych latach.
Zrealizujemy obecne zobowiązania dotyczące polityki klimatycznej przyjęte przez Polskę w Porozumieniu Paryskim oraz wynikające z regulacji UE. Równocześnie jesteśmy zdeterminowani do obrony prawa Polski do wyboru własnej drogi dla osiągnięcia celów redukcji emisji CO2.
Europejski system handlu emisjami powinniśmy w Polsce stosować z uwzględnieniem wyjątkowej w skali europejskiej zależności od węgla jako surowca energetycznego.
Dalsze próby zwiększenia zobowiązań w zakresie ograniczania emisji CO2 są sprzeczne ze strategią gospodarczą Polski, będą szkodliwe dla sektora wytwarzania energii i obniżą konkurencyjność polskiej gospodarce.
Technologie OZE będą rozwijały się w Polsce dążąc do oparcia ich na zasadach rynkowej konkurencji. Modele ich wspierania zastosowane w niektórych krajach UE, nie mogą być powielone w Polsce przede wszystkim ze względu na brak możliwości obarczenia tym kosztem końcowych odbiorców energii.
Strategicznym kierunkiem badań i inwestycji będzie sektor magazynowania energii i nowoczesnych technologii węglowych. Nowe innowacyjne rozwiązania w tym zakresie będą wspierane przez rząd i spółki energetyczne z udziałem skarbu Państwa.
Gaz ziemny pozostanie ważnym surowcem dla polskiej gospodarki. Utrzymamy na dotychczasowym poziomie krajowe wydobycie i dokończymy plan dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw z zagranicy. Przewidujemy, że w 2022 roku Polska będzie połączona gazociągiem z Norweskim Szelfem Kontynentalnym z udziałem duńskiego systemu przesyłowego.
Dostawy gazociągiem z północy i z gazoportu w Świnoujściu oraz przewidywane w tym czasie połączenie Polski interkonektorami z Litwą, Ukrainą, Słowacją i Czechami umożliwi stworzenie w Polsce ważnego dla Środkowej Europy hubu gazowego.
Przesył energii, gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw a także dostępność wystarczających ilości pojemności magazynowych dla surowców i paliw musi pozostać istotnym dla bezpieczeństwa dostaw elementem.
Bezpieczeństwo energetyczne Polski wymaga koordynacji działań na forum międzynarodowym między wiodącym w tej kwestii Ministerstwem Energii i pozostałymi ministerstwami w tym przede wszystkim Ministerstwem Spraw Zagranicznych i Ministerstwem Środowiska oraz strategicznymi spółkami w sektorze elektroenergetyki, ropy naftowej i gazu z dominującym udziałem skarbu państwa.
Polska musi zagwarantować sobie udział w tworzeniu rynków energii i gazu na szczeblu europejskim w stopniu zabezpieczającym interesy polskiej gospodarki i wymogi bezpieczeństwa energetycznego kraju.
Działania i inwestycje podejmowane na podstawie strategii przyjętej dla polityki energetycznej określą tzw. energy mix, czyli udział różnych źródeł pierwotnych w zaspokajaniu potrzeb energetycznych kraju. Technologie wytwarzania energii muszą być dobierane w zależności od potrzeb kraju, ich możliwości i rentowności, a nie w odniesieniu do założonego apriorycznie energy mix w roku 2050.
Utrzymanie rezerw strategicznych paliw i potencjału wydobywczego, w tym ochrony złóż paliw krajowych o znaczeniu strategicznym przed zabudową uniemożliwiającą ich przyszłe wykorzystanie, w szczególności złoża węgla brunatnego.
Polska musi systematycznie rozwijać ciepłownictwo systemowe, jako główna forma zaopatrzenia w ciepło odbiorców zamieszkujących obszary o dużej gęstości zaludnienia. Dodatkowo w perspektywie średnio i długoterminowej powinno nastąpić odejście od spalania paliw w indywidualnych instalacjach domowych, na rzecz ogrzewania elektrycznego (w tym pompy ciepła), kolektorów słonecznych lub innych bezemisyjnych form zaopatrzenia w ciepło.

Sektor energetyczny powinien bazować na własnych zasobach surowcowych i technologicznych kraju, a równocześnie wspierać całościową politykę gospodarczą i przemysłową państwa. Oznacza to w szczególności, że zachodzące w nim procesy powinny być możliwie efektywne z punktu widzenia kosztowego, aby stymulowały niezbędne inwestycje i prowadziły do transformacji sektora założonej przez rząd. Należy pokreślić, że decyzje podjęte w obszarze energetyki będą pośrednio i bezpośrednio oddziaływać na pozostałe segmenty krajowej gospodarki. W tym kontekście kluczowym jest pytanie o docelową wizję zmian w zakresie struktury powstawania wartości dodanej w PKB. Obecnie wraz z efektem mnożnikowym sektor energetyczny tworzy blisko 8% wartości dodanej i generuje bezpośrednio i pośrednio w sektorach powiązanych blisko 600 tys. miejsc pracy.

Zakładana transformacja w kierunku silnej gospodarki będzie wymagała uwzględnienia wyzwań stojących przed tym sektorem. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

konieczność realizacji wysoce kapitałochłonnych planów inwestycyjnych związanych z budową nowych mocy wytwórczych oraz modernizacją istniejącego majątku sieciowego i wytwórczego,
spadek rentowności sektora elektroenergetycznego i pogarszająca się sytuacja finansowa krajowych przedsiębiorstw energetycznych,
brak stabilnych warunków inwestycyjnych spowodowany unijną polityką klimatyczną i spodziewany wzrost cen uprawnień do emisji CO₂,
poważne zaburzenia funkcjonowania rynków energii w Polsce i innych krajach UE (spowodowane m.in. poprzez ogromną skalę subsydiowania OZE ceny energii elektrycznej często nie pokrywają pełnych kosztów wytwarzania, co skutkuje brakiem opłacalności nowych inwestycji),
praktyki obserwowane w innych krajach polegające na ochronie niskich cen energii dla przemysłu poprzez przerzucanie kosztów na odbiorców indywidualnych.
zmiany regulacyjne narzucane z poziomu UE nieuwzględniające specyfiki polskiego sektora energetycznego.

Warto podkreślić, że kierunek inwestycyjny wskazany w polityce energetycznej będzie miał istotny wpływ na przyszłą strukturę produkcji energii w naszym kraju, a ta z kolei będzie oddziaływać na powiązaną z energetyką produkcję paliw (wydobycie węgla brunatnego i kamiennego, wydobycie gazu, produkcja biomasy), produkcję urządzeń i maszyn dla dla przemysłu wydobywczego i energetyki oraz kondycje firm obsługujących sektor energetyczny. Zwłaszcza istotne to będzie w segmencie konwencjonalnego wytwarzania energii, gdzie czas realizacji inwestycji jest długi i wynosi 5-10 lat, a czas eksploatacji aktywów wynosi blisko 40 lat.

Jednocześnie przy podejmowaniu decyzji o budowie nowych mocy należy uwzględnić ich wpływ na funkcjonowanie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego oraz efektywność ekonomiczną przy różnych scenariuszach zmian otoczenia rynkowego, zwłaszcza w odniesieniu do kosztów paliw i emisji CO₂.

Do podstawowych warunków przeprowadzenia udanej transformacji energetyki należą:

ustabilizowanie regulacji obejmujących sektor energetyczny,
opracowanie i rozwój nowoczesnych technologii węglowych (w tym m.in. optymalny dobór technologii dla polskiej energetyki z wykorzystaniem rozwiązań krajowych i zagranicznych, m.in. z wykorzystaniem technologii duobloków, zgazowania węgla, oksyspalania i rozwoju technologii CCU),
uzgodnienie z Unią Europejską mechanizmów zmniejszających koszty i ryzyka rozwoju nowoczesnej energetyki konwencjonalnej oraz umożliwiających pozyskiwanie finansowania dla nowych inwestycji w konwencjonalne jednostki wytwórcze.

Nie zaniedbując prac nad opracowaniem całościowej strategii dla polskiej energetyki na najbliższe 30-35 lat musimy rozwiązywać doraźne problemy związane z transformacją górnictwa węglowego, która zapewni dostawy tego surowca w tym okresie, z koniecznością zapewnienia źródeł finansowania nowych inwestycji w energetyce m. in. poprzez wprowadzenie rynku mocy, z ustaleniem rozsądnych zasad współpracy operatorów systemu energetycznego i gazowego z sąsiadami w regionie, które nie podważa suwerenności polskiego państwa w tym zakresie. Bez pomyślnego rozwiązania tych kwestii realizacja najlepszej nawet długoterminowej strategii nie będzie możliwa.

Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.

Udostępnij

Tweetnij

Udostępnij

TAGS: