Zdjęcie: Poland-Slovakia Gas Interconnection: gas transmission systems under test – European Comission

Unia Europejska stawia sobie za cel poprawę połączeń energetycznych między krajami, aby zwiększyć bezpieczeństwo dostaw i wspierać rozwój odnawialnych źródeł energii. Współpraca między krajami jest kluczowa dla budowania silniejszej Europy, czemu służą inicjatywy takie jak Trójmorze. Sektor energetyczny jest obok cyfryzacji oraz transportu jednym z trzech głównych obszarów inwestycji Inicjatywy Trójmorza. Projekty w zakresu energetyki stanowią dziś 39 proc. wszystkich inwestycji formatu zrzeszającego obecnie trzynaście państw.

Unia Europejska wyznaczyła cel w zakresie połączeń międzysystemowych w 2030 r. na poziomie 15 proc. W 2014 r.  Rada Europejska przyjęła cel na poziomie 10 proc. w 2020 r. W 2021 r. szesnaście krajów UE zadeklarowało, że są w stanie osiągnąć zaplanowany na 2030 r. cel w zakresie przesyłania minimum 15 proc. energii elektrycznej pomiędzy państwami za pomocą kabli. W 2016 r. Komisja Europejska powołała grupę ekspercką, której zadaniem jest analiza połączeń międzysystemowych oraz świadczenie usług doradczych krajom członkowskim.

UE posiada jedną z najbardziej rozległych i odpornych sieci elektroenergetycznych na świecie. Liczy ona ponad 400 połączeń międzysystemowych zapewniających energię elektryczną niemal 600 milionom obywateli krajów Unii. Niemniej jednak, europejskie sieci elektroenergetyczne wymagają modernizacji, m.in. budowy połączeń transgranicznych oraz kabli wysokiego napięcia, a także wprowadzenia wspólnych dla całej Unii ram regulacyjnych, by móc sprostać kolejnym wyzwaniom. Bezpieczeństwo energetyczne w Europie można zapewnić dzięki solidarności państw członkowskich UE. Te mogą odczuć spadek poziomu bezpieczeństwa energetycznego wskutek awarii elektrowni, gwałtownych zjawisk pogodowych czy wyzwań geopolitycznych, czego przykładem jest chociażby agresja Rosji na Ukrainę. Kraje UE muszą więc współpracować, aby zbudować większą odporność na kryzys energetyczny.

Połączenia międzysystemowe mogą także wspierać transformację energetyczną UE. Wspólne projekty w obszarze odnawialnych źródeł energii niosą ze sobą dwie korzyści: gwarantują inwestorom, że będą mogli sprzedawać energię na wielu rynkach oraz umożliwiają lepsze wykorzystanie potencjału energii słonecznej i wiatrowej poprzez odpowiednią lokalizację instalacji. Spowoduje to obniżenie kosztów energii oraz umożliwi szybszy przepływ energii w Europie. Zmniejszy także zmienność cen na rynku za sprawą wyższej konkurencyjności, gdyż konsumenci będą mieli dostęp do wielu źródeł dostaw energii z różnych krajów.

Nie da się handlować energią elektryczną między krajami bez odpowiedniej infrastruktury. Dlatego kluczowe inwestycje powinny powstawać tam, gdzie jest to koniecznie. Wzajemne połączenia międzysystemowe stanowią istotę Inicjatywy Trójmorza, która ma na celu pobudzanie rozwoju gospodarczego w Europie Środkowej poprzez rozwój sieci powiązań – również w obszarze energetyki.

Za przykład służą wspólne projekty zakładające dywersyfikację źródeł dostaw gazu oraz integrację infrastruktury gazowej w krajach Trójmorza: gazociąg Baltic Pipe czy transgraniczne interkonektory gazowe pomiędzy Polską, Słowacją i Ukrainą. Szczególną rolę odgrywa ten pierwszy – Baltic Pipe łączy Szelf Norweski przez Danię i Bałtyk z Polską. Stanowi on zarazem alternatywę dla dostaw gazu z kierunku wschodniego oraz ma szansę pogłębić integrację rynków gazowych Europy Środkowej i zdywersyfikować źródła dostaw surowca do regionu.

Do innych kluczowych przedsięwzięć wpisujących się w cele Inicjatywy Trójmorza należą także projekt BRUA, czyli gazociąg łączący Rumunię, Bułgarię i Węgry, oraz Gazociąg Jońsko-Adriatycki (IAP), który miałby połączyć systemy gazowe Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry i Albanii. Za sprawą powstałego w ten sposób szlaku gazowego z Bliskiego Wschodu i Morza Kaspijskiego państwa UE mogłyby zapewnić sobie bezpieczeństwo energetyczne i stabilność dostaw surowców energetycznych poprzez Południowy Korytarz Gazowy.

Innym nie mniej ważnym projektem energetycznym jest Środkowoeuropejski Korytarz Wodorowy. W projekt zaangażowani są czterej czołowi operatorzy: OGE, NET4GAS, Eustream oraz GTSOU. Ich celem jest utworzenie sieci pozwalającej na transport wodoru z miejsc produkcyjnych na Ukrainie do dużych centrów popytu w Niemczech. Korytarz pozwoli również na transport wodoru pomiędzy zakładami produkującymi a konsumentami w Słowacji i Czechach.

Warto wspomnieć także, że podczas szczytu Inicjatywy Trójmorza w Estonii w 2020 r. przedstawiono koncepcję The Three Seas Smart Connectivity, zakładającą przekształcenie regionu Trójmorza w globalny hotspot e-mobilności i innowacji energetycznych. Jej ramy opierają się na zasadach zrównoważonego rozwoju, opłacalności oraz integracji pomiędzy członkami Inicjatywy. System ten skupia się na prosumentach, czyli osobach będących jednocześnie konsumentem i producentem energii elektrycznej. ETIP SNET (Europejskie Platformy Technologii i Innowacji na Rzecz Inteligentnych Sieci oraz Transformacji Energetycznej) prognozują, że do 2050 r. miliony gospodarstw domowych będą aktywnie dostosowywać się do bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną za pomocą zautomatyzowanych urządzeń. Kluczowym elementem systemu jest transgraniczny przepływ informacji o prosumentach. Dane dotyczące zużycia energii podnoszą efektywność energetyczną oraz pozwalają dostawcom dostosować się do zmiennego zapotrzebowania na energię. Należy jednak najpierw inwestować w rozwój inteligentnych sieci dystrybucji energii oraz centrów danych, by osiągnąć wspólne cele w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, rozwoju gospodarczego i transformacji energetycznej.

Bibliografia:

• Strona Inicjatywy Trójmorza, dostęp: 15 maja 2024 r.: https://projects.3seas.eu/projects/diversification-of-gas-supply-sources-and-integration-of-gas-infrastructure-in-the-three-seas-region-diversification-of-gas-supply-sources-and-integration-of-gas-infrastructure-in-the-three-seas-region-with-the-implementation-of-the-altic-pipe-project-and-cross-border-interconnections-republic-of-poland-slovak-republic-and-republic-of-poland-ukraine
• Strona Inicjatywy Trójmorza, dostęp: 15 maja 2024 r.: https://projects.3seas.eu/projects/brua-development-on-the-territory-of-romania-of-the-national-gas-transmission-system-along-the-corridor-bulgaria-romania-hungary-austria-(brua-phase-1-and-2)-and-enhancement-of-the-bidirectional-gas-transmission-corridor-bulgaria-romania-hungary-austria-(brua-phase-3)-and-the-development-on-the-territory-of-romania-of-the-southern-gas-transmission-corridor-for-taking-over-gas-from-the-black-sea-shore-(black-sea-podisor)
• Strona Inicjatywy Trójmorza, dostęp: 15 maja 2024 r.: https://projects.3seas.eu/projects/iap-ionic-adriatic-pipeline
• Strona Inicjatywy Trójmorza, dostęp 15 maja 2024 r.: https://projects.3seas.eu/projects/the-central-european-hydrogen-corridor
• Oficjalna strona Komisji Europejskiej, Electricity interconnection targets: https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/electricity-interconnection-targets_en
• Ember, Breaking borders: The future of Europe’s electricity is in interconnectors : https://ember-climate.org/insights/research/breaking-borders-europe-electricity-interconnectors/
• Strona Inicjatywy Trójmorza, Smart Connectivity: https://3seas.eu/about/smart-connectivity