China Monitor to program, który analizuje politykę gospodarczą i zagraniczną Chin oraz prognozuje konsekwencje decyzji Pekinu dla gospodarki światowej, UE, państw Europy Środkowo-Wschodniej i Polski.
Data: 21 lipca 2020 Autor: Paweł Paszak
Chiny, Iran i globalna rywalizacja z USA
Na przełomie czerwca i lipca 2020 do mediów trafiły doniesienia dotyczące szczegółów 25-letniej umowy pomiędzy Chinami i Iranem. Ma ona zawierać plany realizacji inwestycji infrastrukturalnych na kwotę ok. 400 mld USD, jednakże doniesienia te nadal nie zostały oficjalnie zweryfikowane. Jeżeli informacje się potwierdzą, oznaczać to będzie istotne wzmocnienie pozycji Chin na Bliskim Wschodzie oraz pozytywny impuls dla pogrążonej w kryzysie gospodarki Iranu. Władze w Teheranie wraz z Chinami i Rosją należą do głównych oponentów dominacji USA w polityce międzynarodowej, a kolejne lata mają szansę przynieść konsolidację bloku. Dla Iranu zwiększenie skali kontaktów gospodarczych z Chinami stanowi drogę do ograniczenia skutków kryzysu, ale jednocześnie wiąże się z ryzykiem nadmiernego uzależnienia od pomocy Pekinu.
Plany zawarcia porozumienia zostały ogłoszone przez Xi Jinpinga i Hassana Rouhaniego w styczniu 2016 r. Od tamtego czasu między dwoma stronami trwały rozmowy, które zdecydowanie przyspieszyły od początku 2020 r. Dążenie Teheranu do pogłębienia współpracy gospodarczej i militarnej z Pekinem jest konsekwencję ekonomicznej i dyplomatycznej izolacji państwa po wycofaniu się USA z umowy nuklearnej (JCPOA) i nałożeniu sankcji na sektor energetyczny i finansowy w 2018 r. Jeszcze w tym samym roku średni poziom eksportu irańskiej ropy do Chin wyniósł 650 tys. b/d. W konsekwencji sankcji strona chińska zaczęła stopniowo ograniczać zakupy ropy – w I połowie 2019 r. import spadł do 400 tys. b/d, a po zniesieniu zwolnień dla chińskich firm w maju wolumen ściąganej ropy zmniejszył się do 225 tys. b/d. Negatywne trendy utrzymały się także w 2020 r. Według danych chińskiej GACC, przez pierwsze pięć miesięcy wartość wymiany handlowej z Iranem zmniejszyła się o 41% r/r, a irański eksport o 62,2%. PKB, uzależnione od eksportu węglowodorów, w 2018 r. i 2019 r. zmniejszyło się odpowiednio o -5,42% i -7,59%, a poziom bezrobocia przekroczył 16%. W tej sytuacji Teheran jest zmuszony poszukiwać nowych źródeł wzrostu gospodarczego, natomiast władze w Pekinie są w obecnych uwarunkowaniach jedynym partnerem, który ma możliwości i wolę współpracy z Iranem.
Dla Pekinu umowa to przede wszystkim szansa na umocnienie strategicznej pozycji na Bliskim Wschodzie, zapewnienie stabilnych dostaw surowców po atrakcyjnych cenach oraz wsparcie jednego z głównych rywali USA. Umowa, w perspektywie długofalowej, może otworzyć drogę dla lądowych połączeń energetycznych pomiędzy Iranem, Pakistanem i Chinami, które pozwolą ograniczyć uzależnienie od szlaków morskich biegnących przez Ocean Indyjski. Rosnące napięcia z Indiami, USA, Japonią i Australią sprawiają, że z punktu widzenia Pekinu coraz ważniejsze staje się poszukiwanie alternatywnych form transportu towarów i surowców.
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
Władze chińskie muszą jednak brać pod uwagę również reakcje pozostałych państw regionu, w tym przede wszystkim stanowiska Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Do tej pory chińska strategia wobec Bliskiego Wschodu zakładała pragmatyczną współpracę ze wszystkimi państwami regionu bez bezpośredniego angażowania się w kwestie sporne. Priorytetem była jednak współpraca gospodarcza z państwami Półwyspu Arabskiego, które według danych American Enterprise Institute przyciągnęły w latach 2005-2020 aż 82 mld USD chińskich inwestycji, a Arabia Saudyjska obok Rosji jest najważniejszym źródłem importu ropy (ponad 1,6 mln b/d w 2019 r.). W przypadku Iranu kwota ta wyniosła 26,56 mld USD, co dowodzi, że Teheran jest ważnym, ale nie najważniejszym partnerem i Pekin musi zachowywać równowagę w prowadzonej polityce.
Pojawiająca się w części materiałów kwota 400-460 mld USD stanowiłaby ogromny zastrzyk finansowy dla pogrążonej w kryzysie irańskiej gospodarki. Szacunki te należy traktować jednak z dużą ostrożnością, gdyż, po pierwsze – wciąż nie ma oficjalnego potwierdzenia jakiejkolwiek liczby, a po drugie – realizacja postanowień umowy będzie utrudniona przez coraz gęstszą sieć sankcji amerykańskich oraz wątpliwą opłacalność części projektów. W sąsiednim Pakistanie, będącym obok Rosji najważniejszym partnerem Pekinu, w ramach China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) udało się zrealizować mniej niż 1/4 projektów (20 mld z 87 mld USD zaplanowanych). CPEC jest najważniejszym i najbardziej zaawansowaną inicjatywą w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku, co obrazuje potencjalne przeszkody na drodze do realizacji współpracy inwestycyjnej. Tym niemniej pogłębiająca się dyplomatyczna i ekonomiczna izolacja Iranu sprawia, że kolejne lata przyniosą wzmocnienie współpracy z Chinami, choć będzie mieć ono mniej spektakularny charakter, niż wskazywałyby doniesienia medialne.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
