U.S. Weekly oferuje analityczne spojrzenie na procesy geopolityczne zachodzące na arenie międzynarodowej, które w sposób bezpośredni lub pośredni oddziałują na politykę Stanów Zjednoczonych. To geopolityczna kolumna powstająca przy współpracy z mediami polonijnymi. Do partnerów należą: Dziennik Związkowy – największe pismo polonijne w USA, Polishexpress oraz WIrlandii.pl
Data: 30 listopada 2020
Bułgaria blokuje negocjacje akcesyjne Macedonii Północnej z Unią Europejską
Macedonia Północna, aspirująca do wstąpienia do Unii Europejskiej, musiała się mierzyć z wyzwaniami skomplikowanych relacji z sąsiadami, w szczególności z Grecją oraz Bułgarią. Kraje te mają kłopot z uznaniem państwowości bądź etniczności swojego sąsiada z odpowiednio północy oraz z zachodu. Ateny prowadziły spór ze Skopje o nazwę państwa, która w przekonaniu Grecji odnosiła się do hellenistycznego dziedzictwa. Porozumienie z Prespy pomiędzy Atenami a Skopie podpisane w 2017 roku regulowało tę kwestię poprzez stworzenie kompromisowej nazwy Macedonia Północna dla państwa dotychczas oficjalnie nazywanego: Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (BJRM). Ten kompromis stanowił wyzwanie zarówno dla polityków macedońskich, jak i greckich, ponieważ spotykali się oni ze zdecydowanym sprzeciwem licznych grup w swoich społeczeństwach, a warunkowość przyjęcia tego kompromisu była bezpośrednio związana, po stronie Skopje, z rozpoczęciem negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską.
Jednakże kwestie tożsamości historycznej Macedonii Północnej zostały również podniesione przez Bułgarię, która jest członkiem Unii Europejskiej od 2007 roku. Sofia uzależnia wsparcie dla rozpoczęcia formalnych negocjacji akcesyjnych z Macedonią Północną od wywiązania się Skopje z Traktatu o Przyjaźni z Bułgarią. Według władz bułgarskich pomiędzy obydwoma państwami istnieje nierozwiązany spór historyczny dotyczący języka macedońskiego, który według strony bułgarskiej jest dialektem języka bułgarskiego. Istotną kwestią sporną pomiędzy Bułgarią oraz Macedonią Północną jest również status mniejszości macedońskiej w Bułgarii, która według Sofii jest integralną częścią narodu bułgarskiego.
Działania rządu w Sofii wobec Macedonii Północnej w kontekście historycznym można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach. Pierwsza z nich dotyczy sfery międzynarodowej i działań Bułgarii w kontekście integracji Macedonii Północnej z NATO i Unią Europejską. Po ogłoszeniu przez (jeszcze wtedy) Republikę Macedonii niepodległości, Bułgaria nie miała zastrzeżeń wobec nazwy nowego państwa, a skomplikowana sytuacja spowodowana konfliktami wewnętrznymi z mniejszością albańską sprawiły, że Sofia obawiając się destabilizacji politycznej u swego zachodniego sąsiada wspierała rząd w Skopje. Jednakże na skutek weta Aten wobec integracji Macedonii Północnej z NATO w 2008 roku na Szczycie NATO w Bukareszcie Sofia zmieniła taktykę swoich działań wobec rządu w Skopje. Według nowych założeń polityki zagranicznej, Sofia cofnęła bezwarunkowość wsparcia dla projektu integracji Macedonii Północnej z NATO i Unią Europejską. Wynikało to z obaw przed napięciami politycznymi z Atenami w ramach NATO oraz Unii Europejskiej. Jednakże taka sytuacja polityczna umożliwiła Sofii egzekwowanie swoich roszczeń wobec rządu w Skopje dotyczących polityki historycznej.
Druga płaszczyzna tego konfliktu wynika z uwarunkowań wewnętrznych w obydwu państwach. W Macedonii Północnej kompromis z Grecją w kwestii nazewnictwa państwa spotkał się ze sprzeciwem opozycyjnych środowisk wobec lewicowego rządu, w szczególności partii VMRO-DPMNE, prezentującej anty-greckie i anty-bułgarskie postawy wobec prób porozumienia z sąsiadami. Ta partia była krytykowana za odwoływanie się do dziedzictwa Aleksandra Wielkiego jako elementu budowy tożsamości narodowej Macedonii Północnej oraz przypisywanie do macedońskiego dziedzictwa historycznego takich bułgarskich bohaterów jak Todor Aleksandrov czy Ivan Mihailov Gavrilov.
W Bułgarii natomiast spór z Macedonią Północną, w szczególności w ostatnich miesiącach, ma na celu pewnego rodzaju konsolidację wobec niepopularnego rządu Bojko Borisova, który na początku 2021 roku będzie się starał o reelekcję. Zrezygnowanie przez rząd w Sofii z utrzymywanego kursu warunkowości przed grudniową konferencją międzyrządową, otwierającą negocjacje z Macedonią Północną, może być odebrane przez opozycję jako zdrada interesów Bułgarii i wykorzystana w kampanii wyborczej przeciwko rządowi.
Wymiar międzynarodowy
Macedonia Północna, będąca od 2020 roku członkiem NATO, stanowi ważny element bezpieczeństwa międzynarodowego w regionie Bałkanów Zachodnich. Macedonia Północna z perspektywy Euro-Atlantyckiej położona jest w newralgicznym regionie Morza Czarnego oraz Adriatyku, będącego przedmiotem inwestycji energetycznych, dlatego też destabilizacja polityczna w tym państwie, stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej a w szerszym wymiarze na wschodniej flance NATO. Spowolnienie procesu integracji europejskiej w regionie Bałkanów Zachodnich będzie generować aktywność Federacji Rosyjskiej oraz Chińskiej Republiki Ludowej w regionie, który ze względu na swoje strategiczne położenie pomiędzy Europą Zachodnią a szeroko pojmowanym Bliskim Wschodem może prowadzić do odnowienia się konfliktów etnicznych z lat 90. Chociaż Bułgaria nie była zaangażowana militarnie w konflikt w byłej Jugosławii, to jednak obecny wzrost nacjonalizmów zarówno wśród elit politycznych w Skopje, jak i Sofii, może prowadzić w przyszłości do zmniejszenia wpływów NATO w regionie w przypadku napięć pomiędzy jego członkami.
Wesprzyj nas
Jeżeli przygotowane przez zespół Warsaw Institute treści są dla Państwa przydatne, prosimy o wsparcie naszej działalności. Darowizny od osób prywatnych są niezbędne dla kontynuacji naszej misji.
Wydaje się, że jedyną możliwością stabilizacji sytuacji w regionie jest integracja państw regionu Bałkanów Zachodnich z Unią Europejską. Chorwacja, która weszła w skład Unii Europejskiej jako pierwsze państwo Bałkanów Zachodnich, napotykała również pewne trudności w relacjach z sąsiadami (Włochy i Słowenia), które to państwa także egzekwowały sporne kwestie z Zagrzebiem przy pomocy groźby weta w negocjacjach akcesyjnych. Można więc założyć, że konflikt pomiędzy Bułgarią a Macedonią Północną utrzymuje się jedynie w kontekście integracji europejskiej Macedonii Północnej.
Wszelkie zachwianie równowagi pomiędzy narodowościami na Bałkanach Zachodnich jest niebezpieczne dla stabilizacji regionu. Biorąc pod uwagę złożone kwestie narodowościowe w Macedonii Północnej zamieszkanej przez liczną społeczność albańską (około 25 % całego dwumilionowego społeczeństwa Macedonii Północnej) może dojść do konfliktu, który związany jest z eskalacją sporu pomiędzy Macedonią Północną i Bułgarią oraz wzrostem postaw szowinistycznych. W najnowszej historii Macedonii Północnej dochodziło już do tarć pomiędzy społecznością albańska a macedońską w kontekście wojny w Kosowie. Wzrost postaw nacjonalistycznych wśród społeczności macedońskiej może doprowadzić również do pewnych zatargów z Albańczykami zamieszkującymi to państwo.
Podsumowując, wzrost napięcia pomiędzy Bułgarią i Macedonią Północną oraz możliwość weta w sprawie rozpoczęcia formalnych negocjacji Skopje z Unią Europejską może doprowadzić do „wypadnięcia” Macedonii Północnej z procesu integracji europejskiej. Dotychczasowe działania tego państwa zarówno w dialogu z Grecją, jak również pierwsze weto Francji oraz Holandii w sprawie rozpoczęcia procesu negocjacji z Unią Europejską, doprowadziły do zniechęcenia się społeczeństwa Macedonii Północnej wobec integracji europejskiej. Można założyć, że zablokowanie negocjacji akcesyjnych przez Bułgarię podczas grudniowej konferencji doprowadzi do załamania całego procesu integracji europejskiej i rozważenia przez Skopje alternatywnych sojuszy np. z Chinami, Rosją czy Turcją. Takie rozwiązanie stanowiłoby zagrożenie dla budowy regionalnych sojuszy w ramach NATO. Przykładem takich procesów może być zmiana w polityce międzynarodowej Turcji, która rezygnując z procesu integracji europejskiej, budowała sojusze np. z Rosją, które poddawały w wątpliwość solidarność tego państwa ze strukturami NATO.
Autor: Jakub Lachert
Jakub Lachert jest doktorantem na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze to: polityka sąsiedztwa Unii Europejskiej, w tym, w szczególności, polityka wschodnia, Partnerstwo Wschodnie, Bałkany Zachodnie w procesie integracji z UE.
Tekst pierwotnie ukazał się na łamach „Dziennika Związkowego” oraz „Polish Express”.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
