OPINIE
Data: 25 lutego 2020 Autor: Krzysztof Kamiński
Baltic Fund – nowa idea dla regionu
Utworzenie Funduszu Bałtyckiego (Baltic Fund) to propozycja strategicznego ruchu państwa polskiego na kierunku północnym – początkowo względem państw bałtyckich, a następnie państw nordyckich. Za sprawą powołania nowej instytucji, na wzór Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego, możliwe będzie zwiększenie współpracy Polski z regionem bałtyckim w obszarze bezpieczeństwa, gospodarki, energetyki i społeczeństwa obywatelskiego. Inicjatorem i pomysłodawcą tego projektu geopolitycznego jest polski think tank – Fundacja Warsaw Institute.
Potrzeby
Spośród znaczących organizacji współpracy operujących w basenie Morza Bałtyckiego Polska należy do NATO, Unii Europejskiej i Rady Państw Morza Bałtyckiego(RPMB). W kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej (agresywna polityka Rosji) formaty te wydawać się mogą niewystarczające. W szczególności należy podkreślić, że w ramach RPMB dużą role odgrywa Rosja, której interesy realizowane w regionie i Europie są największym zagrożeniem dla stabilności państw basenu Morza Bałtyckiego, w tym dla Polski.
Poza uczestnictwem w organizacjach regionalnych Polska również współpracuje w sferach gospodarczej, kulturalnej i obronności na zasadach bilateralnych z poszczególnymi państwami. Przejawem strategicznej współpracy gospodarczej jest chociażby projekt Rail Baltica (szybka linia kolejowa docelowo mająca łączyć Helsinki z Berlinem). W sferze obronności zaś realizowane są wspólne projekty wojskowe z Litwą (np. brygada litewsko-polsko-ukraińska), z państwami nordyckimi poza projektami w ramach NATO współpraca w znacznym stopniu jest realizowana poprzez zakupy dla wojska. Brak jednak realnych kontaktów i współpracy niemotywowanej wyłącznie korzyściami gospodarczymi.
Polska w kontekście realizowania swoich interesów bezpieczeństwa regionalnego, jak i interesów ekonomicznych, powinna wyjść z inicjatywą uregulowania współpracy na poziomie regionalnym, a nie opierać się wyłącznie na mechanizmach dwustronnej współpracy z poszczególnymi państwami. Format ten ma szanse powodzenia dzięki coraz większej świadomości państw regionu co do skali rosyjskiego zagrożenia. Powinien być on uzupełnieniem obecnej współpracy w ramach NATO i Nordic-Baltic 8 (Polska nie bierze udziału w NB8), a jednocześnie alternatywą dla RPMB, w której skład wschodzi między innymi Rosja, co naturalnie stoi w sprzeczności z interesami państw z nią graniczących. Inicjatywa ta nie tylko mogłaby nadać nowego tempa i kształtu relacjom regionalnym, a także stać się narzędziem współpracy z neutralnymi Szwecją i Finlandią.
Obecnie państwo polskie realizuje ambitne koncepcje geopolityczne w szerszym formacie – chodzi tu o rozwój Inicjatywy Trójmorza, czy pogłębianie współpracy w ramach militarnego formatu Dziewiątki Bukaresztańskiej. Państwa Bałtyckie również uczestniczą w tych inicjatywach, jednakże są one formatami obszerniejszymi. Niemniej część z celów zarówno Inicjatywy Trójmorza, jak i grupy B9, są zbieżne aktualnymi potrzebami w ramach współpracy regionalnej na północy, a zwłaszcza na kierunku bałtyckim.
Idea
Taki format współpracy regionalnej mógłby być realizowany w ramach nowej instytucji – Baltic Fund -przypominającej obecnie funkcjonujący Fundusz Wyszehradzki. Celem nowego podmiotu byłoby wzmocnienie współpracy eksperckiej i obywatelskiej pomiędzy Estonią, Łotwą, Litwą i Polska, a w dalszej perspektywie włączenie do inicjatywy Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji. Dzięki Baltic Fund możliwe będzie pogłębienie współpracy regionalnej w dziedzinie bezpieczeństwa, gospodarki, energii i społeczeństwa obywatelskiego. Za sprawą Baltic Fund zwiększeniu ulegnie kapitał społeczny w postaci wiedzy oraz powiązań strukturalnych i międzyludzkich oraz polepszy się wizerunek i znaczenie regionu bałtyckiego w Europie i na świecie, co odgrywa fundamentalną rolę dla wzmacniania poczucia regionalnej wspólnoty oraz wzrostu bezpieczeństwa w basenie Morza Bałtyckiego. Inicjatywa Baltic Fund może mieć istotne znaczenie w obecnej sytuacji geopolitycznej w regionie, a także dla dalszego rozwoju szeroko zakrojonej współpracy, w tym politycznej, wojskowej i gospodarczej regionu.
Rozwiązanie
Mając na uwadze aktualne wyzwania dla Polski na kierunku północnym, a zwłaszcza na kierunku bałtyckim, Fundacja Warsaw Institute podjęła w 2018 roku próbę wypracowania ram nowej polityki państwa polskiego na tym odcinku. Po kilkunastu miesiącach pracy koncepcyjnej i konsultacji z partnerami zagranicznymi możliwe było przedłożenie oficjalnej koncepcji Baltic Fund władzom Estonii, Litwy, Łotwy i Polski. W pracach nad koncepcją Baltic Fund, pod kierownictwem Warsaw Institute (Polska), udział wzięli przedstawiciele: International Centre for Defense and Security (Estonia), Baltic Security Foundation (Łotwa), Eastern Europe Studies Center (Litwa) i Memel Institute (Litwa).
Efektem kilkunastu miesięcy współpracy jest spójny projekt powołania nowej instytucji – Baltic Fund, która wzmocni regionalny wymiar społeczny i potencjał ekspercki. Powinna być to instytucja rozwijająca regionalną współpracę w obszarze bezpieczeństwa, gospodarki, energetyki i społeczeństwa obywatelskiego. Autorzy koncepcji zaproponowali, aby w ramach nowej instytucji, o statusie dyplomatycznym oraz kontrolowanej przez radę ambasadorów, możliwe było wspieranie inicjatyw eksperckich i społecznych, kluczowych dla współpracy w regionie. Baltic Fund poprzez zaproponowane programy grantów (małe do 6000 EUR i strategiczne do 50000 EUR), dedykowanych stypendiów (do 600 EUR miesięcznie), czy programu stałego (Baltic Security Studies) będzie mógł wspierać ośrodki badawcze i analityczne, think tanki, ośrodki naukowe i akademickie, szkoły średnie, jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe i strażnicze, a także bezpośrednio studentów i doktorantów.
Aby powyższa koncepcja mogła zostać zrealizowana niezbędne jest podjęcie inicjatywy przez rządy Estonii, Litwy, Łotwy i Polski i stworzenie odpowiedniej platformy współpracy na poziomie politycznym. Dzięki temu możliwe będzie sprawne wdrożenie nowego podmiotu, mającego być efektem działalności takiego formatu politycznego. Obecnie Polska nie posiada skutecznie działających mechanizmów bezpośredniej regionalnej współpracy z państwami bałtyckimi. Odpowiedzią na to może być właśnie Baltic Fund.
Autor:
Krzysztof Kamiński – Prezes Zarządu Fundacji Warsaw Institute. Absolwent kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne na Uniwersytecie Warszawskim. Absolwent kursu w Institute of World Politics w Waszyngtonie. Doświadczenie zawodowe zdobywał w sektorze energetycznym.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.
Powiązane wpisy
Fundacja Warsaw Institute
