THE WARSAW INSTITUTE REVIEW
Data: 1 października 2018 Autor: Karol Wołek
Wojna po wojnie. Polska w latach 1944–1963.
Dla Polaków II wojna światowa zaczęła się najwcześniej w Europie – 1 września 1939 roku. Polska była pierwszym krajem, który zbrojenie przeciwstawił się wspólnej agresji Niemiec i Związku Sowieckiego oraz ich dążeniu do zmiany porządku na świecie.
Polacy utworzyli konspiracyjne struktury Polskiego Państwa Podziemnego, które kierowało walką o niepodległość, prowadzoną przez społeczeństwo polskie. Polscy żołnierze nieprzerwanie walczyli o odzyskanie niepodległego państwa przez całą II wojnę światową, a także po jej zakończeniu. Dla Polaków II wojna światowa nie zakończyła się w 1945 roku. Walki o niepodległość Polski trwały nieprzerwanie do lat 50. XX w., a ostatni żołnierz polskiego podziemia niepodległościowego zginął w walce z formacjami okupanta komunistycznego w 1963 roku. Do 1982 roku ukrywał się z bronią w ręce ostatni znany polski partyzant, walczący nieprzerwanie od czasu okupacji niemieckiej i przez większą część okupacji sowieckiej.
Żeby zrozumieć sytuację Polski i Polaków po II wojnie światowej, trzeba opisać sytuację geopolityczną Polski od początku ostatniej wojny światowej.
Początek II wojny światowej – 1939
II wojna światowa rozpoczęła się od wspólnego ataku III Rzeszy, rządzonej przez Adolfa Hitlera, i Związku Sowieckiego, rządzonego przez Józefa Stalina. Od pierwszego dnia wojny – 1 września 1939 roku – oba mocarstwa totalitarne wspólnie prowadziły działania wojenne przeciw armii polskiej. Od 1 września niemieckie samoloty bombowe były naprowadzane na cele na polskim terytorium przez radiostację z Mińska w Związku Sowieckim.
Zgodnie z tajnym załącznikiem do protokołu układu Hitler-Stalin (zwanym także układem Ribbentrop-Mołotow) obaj sojusznicy – III Rzesza i Związek Sowiecki – wspólnie mieli zaatakować Polskę. Armia Czerwona miała uderzyć 3 dni po ataku Wehrmachtu. Józef Stalin nie dotrzymał umowy i regularne oddziały Armii Czerwonej wypełniły zobowiązania sojusznicze wobec Hitlera dopiero 17 dni po ataku Niemiec na Polskę. Stalin opóźnił atak ze względu na wydźwięk propagandowy wśród państw Europy Zachodniej i USA.
Niemiecka armia przez pierwsze 17 dni wojny walczyła sam na sam przeciw polskiej armii, tracąc 1/3 ówcześnie posiadanych czołgów. Do szybkiego zwycięstwa Hitler potrzebował sojusznika w postaci Związku Sowieckiego. Bez tego sojuszu atak na Polskę mógł być ryzykowny.
Tajny protokół do układu sojuszniczego między Związkiem Sowieckim i III Rzeszą określał granice stref okupacyjnych na ziemiach polskich i podział stref wpływów w Europie Środkowej między obu sojuszników. Niemcy, którzy poczynili większe postępy w zajmowaniu ziem polskich ze względu na spóźniony atak Armii Czerwonej, wycofali się z części zajętych ziem polskich, zgodnie z układem sojuszniczym Hitler-Stalin. Oba mocarstwa podzieliły terytorium państwa polskiego po połowie pomiędzy sobą. Rząd polski udał się na emigrację do Francji, a po jej kapitulacji – do Wielkiej Brytanii.
Charakter Związku Sowieckiego
Związek Sowiecki był pierwszym na świecie państwem komunistycznym. Elity polityczne tego państwa totalitarnego kierowały się w swoim postępowaniu zasadami ideologii komunistycznej, zarówno w polityce wewnętrznej, gospodarczej, społecznej jak i zagranicznej. Żeby zrozumieć charakter i postępowanie Związku Sowieckiego, trzeba zrozumieć cele, jakie przed pierwszym komunistycznym państwem na globie ziemskim postawiła ideologia komunistyczna. Te cele zostały zobrazowane w godle Związku Sowieckiego.
Godło przedstawia glob ziemski, który pokrywa sierp i młot. Sierp i młot to symbole komunizmu, rewolucji komunistycznej i Związku Sowieckiego. Celem istnienia Związku Sowieckiego była deklarowana „wszechświatowa rewolucja” i nieunikniona „walka klas”. Oba pojęcia są podstawowe w ideologii Karola Marksa i ideologii państwowej Związku Sowieckiego.
„Wszechświatowa rewolucja” to nic innego jak podbój całego świata przez państwo komunistyczne. Ideolodzy komunistyczni twierdzili, że nie ma możliwości pokojowego współistnienia państwa komunistycznego z państwami kapitalistycznymi. Celem Sowietów była wojna światowa, która po wzajemnym wykrwawieniu się państw kapitalistycznych pozwoliłaby im na podbój całej Ziemi. Z tego powodu Związek Sowiecki nigdy nie tworzył obronnych planów wojennych, tylko plany ofensywne.
„Walka klas”, to jedno z najważniejszych pojęć w ideologii Karola Marksa. Oznacza rewolucyjne przeobrażenie całego społeczeństwa i jego struktury społecznej na wzór komunistyczny. W praktyce równało się to ludobójstwu – wymordowaniu ok. 10–15% każdego społeczeństwa podbitego przez komunistów i eksterminacji jego elit i warstw społecznych, które komuniści uznali za niepożądane do życia w społeczeństwie komunistycznym. Były to w przeważającej większości całe rodziny i grupy ludzi najbardziej wykształconych, które jako żywe jednostki były nośnikami kultury, tradycji narodowej i państwowej, wiedzy i religii. Takie osoby, według komunistów, stały im na drodze do trwałego podboju i podporządkowania całych społeczeństw totalitarnemu państwu komunistycznemu.
Stosunek Związku Sowieckiego do niepodległej Polski
Pierwszym narodem, który na terenie Związku Sowieckiego poddano eksterminacji tylko ze względu na narodowość, byli Polacy. W „operacji polskiej” w latach 1937–1938 poddano represjom blisko 140 tysięcy Polaków, z czego 111 tysięcy natychmiast wymordowano. Jedynym kryterium represji była polska narodowość. Był to pierwszy przypadek, kiedy w państwie komunistycznym organizowano ludobójstwo na tle narodowościowym, a nie jak dotychczas na tle klasowym, społecznym czy politycznym.
Po wspólnym ataku Związku Sowieckiego i III Rzeszy na Polskę nastąpił prawie dwuletni okres bliskiej współpracy obu mocarstw. Obaj najeźdźcy w podobny sposób traktowali ludność polską. Dopuszczali się masowego ludobójstwa, likwidacji polskich elit i na szeroką skalę stosowali obozy koncentracyjne, w których eksterminowano ludność polską, często po wcześniejszym wyeksploatowaniu w ramach systemów pracy niewolniczej. Sowieci metodycznie wysiedlali polską ludność do miejsc zsyłki, umieszczonych w trudnych do życia dla człowieka warunkach klimatycznych: półpustynie, tundra i tajga. Atak III Rzeszy na Związek Sowiecki powstrzymał przeprowadzaną wywózkę na wschód kolejnych milionów Polaków ze wschodnich województw państwa polskiego. Całość ziem polskich dostała się pod okupację Niemiec.
Po ataku III Rzeszy na Związek Sowiecki, komuniści na tyłach frontu niemieckiego dostali rozkaz tworzenia formacji partyzanckich. Do 1941 roku było to zakazane ze względu na bliski sojusz między Hitlerem i Stalinem. Partyzanci sowieccy i struktury komunistyczne stworzone przez nich miały jawnie wrogi stosunek do Polskiego Państwa Podziemnego. Ze względu na zagospodarowanie młodzieży chętnej do walki z Niemcami przez polskie organizacje niepodległościowe, walczące z Niemcami od 1939 roku, komuniści rekrutowali bandy rabunkowe i kryminalne. Proponowali im ochronę polityczną za podporządkowanie się centrali komunistycznej i jednocześnie zezwalali na kontynuowanie działalności bandyckiej przez te grupy kryminalne, które od tej pory występowały jako oddziały partyzanckie Gwardii Ludowej i Armii Ludowej.
Największej formacji Polskiego Państwa Podziemnego (Armii Krajowej) było niezręcznie walczyć z oddziałami, które podlegały Józefowi Stalinowi, sojusznikowi Wielkiej Brytanii, bo na terytorium Wielkiej Brytanii schronił się Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. Druga, co do wielkości, formacja Polskiego Państwa Podziemnego – Narodowe Siły Zbrojne – walczyła z bandytyzmem komunistów i ich zawzięcie zwalczała. Poza pospolitym bandytyzmem, rabunkami, gwałtami i mordami na ludności cywilnej, komunistyczne oddziały partyzanckie nie miały wielu osiągnięć. Były najczęściej słabo wyszkolone i zdemoralizowane. Ich najważniejszym zadaniem było zbieranie informacji w terenie działania, szczególnie o osobach zaangażowanych w Polskie Państwo Podziemne i przesyłanie zebranych informacji drogą radiową do sowietów. W ten sposób dostarczali informacji, które były konieczne do rozpoznania i likwidacji polskich struktur niepodległościowych.
Oddziały komunistyczne sporadycznie podejmowały walkę z Niemcami ze względu na ich słabe wyszkolenie i uzbrojenie. Koncentrowali się na wysadzaniu torów kolejowych, żeby spowolnić niemieckie transporty jadące z zaopatrzeniem na front wschodni. Niemcy w odwecie krwawo mścili się na okolicznej polskiej ludności cywilnej. Partyzanckie oddziały komunistyczne traktowały Polskie Państwo Podziemne jako takiego samego wroga jak Niemców. Dla nich była to taka sama przeszkoda do zwycięstwa wszechświatowej rewolucji i podboju całego globu ziemskiego. Z tego powodu komuniści pod okupacją niemiecką często mordowali Polaków zaangażowanych w walkę o niepodległość Polski i atakowali polskie oddziały partyzanckie.
W 1944 roku front wschodni powrócił na ziemie polskie. Wraz z cofającymi się wojskami niemieckimi na ziemie polskie wracała Armia Czerwona, a wraz z nią jednostki NKWD. Dla Polaków była to ta sama Armia Czerwona, pod wodzą tego samego Józefa Stalina, która zaatakowała Polskę w 1939 roku w sojuszu z Hitlerem. Sowieci nie zmienili swojego stosunku do Polaków i polskich dążeń niepodległościowych. Za frontem postępowały jednostki NKWD, które metodycznie poszukiwały, aresztowały, przesłuchiwały, mordowały i wysyłały na wschód Polaków zaangażowanych w podziemie niepodległościowe.
Powstanie antykomunistyczne
Na całości ziem polskich normą był następujący bieg zdarzeń. Polskie oddziały partyzanckie przystępowały do działań zbrojnych przeciw Niemcom w ramach akcji „Burza”, która miała na celu wyzwolenie miast i terytoriów spod okupacji niemieckiej przed przyjściem Armii Czerwonej. Część polskich oddziałów rozformowywało się przed nadejściem frontu i nasyceniem terenu regularnym wojskiem, uniemożliwiającym działalność oddziałów partyzanckich. Po przejściu frontu sowieci aresztowali i rozbrajali oddziały Armii Krajowej, które ujawniły się przed Sowietami w ramach akacji „Burza”. Oficerów mordowano lub wysyłano do sowieckich obozów koncentracyjnych na wschód, a szeregowych wcielano do utworzonych przez sowietów formacji wojskowych przy Armii Czerwonej.
NKWD, korzystając z informacji uzyskanych wcześniej przez komunistyczne oddziały partyzanckie, poszukiwało członków polskiego podziemia niepodległościowego. Celem NKWD była fizyczna likwidacja ludzi, którzy walczyli o niepodległość Polski przeciw Niemcom. Dla sowietów pozostawanie przy życiu ludzi, którzy są przywiązani do polskiej tradycji państwowej i narodowej oraz ideałów wolności, stało na drodze do podboju Polski i całego globu przez Związek Sowiecki. Na terenach opanowanych przez Armię Czerwoną nastał masowy terror. Po zakończeniu II wojny światowej komuniści utworzyli na ziemiach polskich blisko 200 obozów koncentracyjnych dla ludności polskiej, a także wykorzystywali obozy koncentracyjne założone przez Niemców.
Żołnierze rozformowanych oddziałów partyzanckich byli poszukiwani i mordowani. W niedługim czasie lasy ponownie zapełniły się uciekinierami, szukającymi schronienia przed terrorem okupanta. Oddziały partyzanckie, które walczyły wcześniej przeciw Niemcom, w samoobronie były odtwarzane i podejmowały walkę przeciw sowieckiemu okupantowi. Powstało wiele nowych oddziałów partyzanckich, a ich liczba była większa, niż za okupacji niemieckiej. Była to reakcja na masową skalę terroru i mordów stosowanych przez sowietów.
Szacuje się, że przez oddziały partyzanckie po zakończeniu II wojny światowej przeszło ponad 200 tysięcy ludzi. Był to zryw niepodległościowy wywołany terrorem okupanta, który nazywamy „powstaniem antykomunistycznym”. W latach 1944–1947 toczyły się najbardziej intensywne walki polskiego podziemia niepodległościowego z okupantem sowieckim. Główny ciężar tych walk po stronie sowieckiej spoczął na brygadach zmechanizowanych NKWD. Były to specjalne jednostki przeznaczone do walki z oddziałami partyzanckimi. Były uzbrojone w szybkostrzelną broń wielkokalibrową i wozy opancerzone. To dawało im olbrzymią przewagę nad lekko uzbrojonymi oddziałami partyzanckimi.
Ostatnim znanym żołnierzem Polskiego Państwa Podziemnego, który nie złożył broni, ukrywał się i był nieprzerwanie poszukiwany przez okupanta komunistycznego do 1982 roku, był chorąży Antoni Dołęga. Był żołnierzem Wojska Polskiego przed II wojną światową, walczył w wojnie obronnej Polski w 1939 roku, był w konspiracji niepodległościowej w czasie okupacji niemieckiej, a za okupacji sowieckiej – dowódcą oddziału partyzanckiego. Kiedy został już tylko z kilkoma żołnierzami, rozpuścił ich do domów, a sam ukrywał się z bronią w ręce do swej naturalnej śmierci w 1982 roku.
Oddziały partyzanckie i żołnierze polskiego podziemia niepodległościowego nie utrzymaliby się w terenie, gdyby nie powszechne poparcie polskiego społeczeństwa dla partyzantów, walczących z okupantem komunistycznym. W czasie, gdy na Zachodzie społeczeństwa odbudowywały się po II wojnie światowej, w Wielkiej Brytanii popularność zdobywał The Beatles, a w USA karierę zaczynał Elvis Presley – na ziemiach polskich ciągle słychać było strzały i kontynuowano walkę o odzyskanie niepodległości przez Polskę. Sowieci założyli bazy wojskowe i kontrolowali za pomocą terroru totalitarnego państwa całość życia gospodarczego, politycznego i społecznego na ziemiach polskich.
Polska nie odzyskała niepodległości po zakończeniu II wojny światowej. Ten sam Związek Sowiecki, który zaatakował Polskę w 1939 roku w sojuszu z III Rzeszą Adolfa Hitlera, po zakończeniu wojny zajął całość terytorium państwa polskiego za przyzwoleniem państw zwycięskich w II wojnie światowej.
Wszystkie teksty (bez zdjęć) publikowane przez Fundacje Warsaw Institute mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich źródła.
Powiązane wpisy
